Tìm hiểu về hành trình viết (writing process) để cải thiện kỹ năng viết lách

Viết là một hành trình, và mỗi nhà văn sẽ có riêng từng quy tắc để thực hiện chúng. Một số nhà văn thích đắm chìm trong cảm hứng và câu chữ, một số khác lại lập kế hoạch bài bản và rõ ràng trước khi bắt đầu viết. Là một nhà văn tương lai, tôi cũng ít nhiều trải qua những giai đoạn, có riêng những quy trình như vậy để có cho mình một quy tắc viết lách phù hợp. Trong bài sau, hãy cùng khám phá hành trình thể hiện bản sắc cá nhân qua ngôn từ viết lách để có những bài học, giá trị hữu ích trong hành trình viết của bản thân.

Chuỗi bài viết Làm chủ nghệ thuật viết lách là những hướng dẫn căn bản giúp bạn làm chủ kỹ năng viết lách của bản thân.

Hành trình viết (writing process) là gì?

Trước khi bắt đầu, hãy cùng thống nhất cách hiểu, cụ thể là định nghĩa hành trình viết là gì? Hành trình viết (writing process) là các quy tắc, tiến trình được cá nhà văn, người viết tạo ra để hoàn thiện tác phẩm của họ theo ý đò cụ thể. Các quy tắc sẽ khác với từng người, nhưng điểm chung là đều có những bước cơ bản: viết nháp, hoàn thiện, sửa đổi, biên tập và xuất bản.

Viết nháp – nền tảng cơ bản của một tác phẩm

Tương tự như việc viết truyện trinh thám kinh dị, ý tưởng là khởi đầu cho một tác phẩm hoàn chỉnh. Viết nháp đảm bảo điều này, khi biến ý tưởng mơ hồ trong đầu thành nội dung cụ thể, hữu hình trên giấy. Thông thường, để thực hiện viết nháp tốt, các nhà văn thường sử dụng nhiều hình thức, như lập dàn ý, lập sơ đồ tư duy hoặc tạo checklist trình tự.

Với quan điểm cá nhân, tôi cho rằng viết nháp rất quan trọng trong hành trình viết. Thông thường, khi có ý tưởng và cần thể hiện chúng, tôi bắt đầu với một tờ giấy trắng, một file Word trống trơn và ghi ra từng ý một, lộn xộn và thiếu nhất quán, nhằm đảm bảo không sót điều gì của ý tưởng mà được ghi ra. Chúng sẽ là nền tảng cơ bản, giúp tôi định hình chính xác ý tưởng trông như thế nào, nên bắt đầu từ đâu, và đừng để sót chi tiết nào trong ý tưởng ấy.

Viết hoàn chỉnh – biến ý tưởng thành câu từ

Có thể xem rằng, viết nháp là một bản sơ đồ kế hoạch để bạn biết phải viết bắt đầu từ đâu. Điều này sẽ rất hữu ích trong trường hợp bạn muốn viết nhưng không có ý tưởng, cảm hứng. Khi viết hoàn chỉnh, cũng là lúc bạn biến ý tưởng còn dở dang thành câu chữ rõ ràng.

Lưu ý rằng, đừng quá quan tâm đến câu từ, ngữ pháp trong giai đoạn này, điều quan trọng bạn cần làm là hãy viết lách say sưa, rồi sau đó chỉnh sửa tỉnh táo sau. Vì quá giới hạn câu chữ trong những quy tắc khi sáng tạo, bạn sẽ khó để chuyển hóa ý tưởng thành câu từ đầy cảm xúc như bạn muốn được.

Nếu viết lách quá áp lực, hãy hẹn giờ với khoảng thời gian cụ thể và cố gắng hoàn tất việc viết trong khoảng thời gian ấy. Điều này giúp các ý tưởng được giữ nguyên, cảm xúc không bị chi phối và câu từ vẫn được viết ra một cách hoàn chỉnh. Ngoài ra, cũng cân nhắc một không gian yên tĩnh, tập trung để có thể viết lách hiệu quả hơn.

Sửa đổi – tinh chỉnh bản thảo của bạn

Sau khi viết xong lần đầu, thì đã đến lúc sửa đổi. Đây là lúc bạn lùi lại một bước và nhìn bản thảo với sự khắc nghiệt hơn những gì đã có, nhằm chỉ ra những lỗi sau về câu chữ, thiếu ổn định về nội dung, và không nhất quán về giọng văn lẫn cách dùng từ. Đây là thời gian để bạn sắp xếp lại, thêm hoặc xóa bỏ những đoạn thừa thải, không còn quan trọng hoặc vô nghĩa nhằm thể hiện đúng ý đồ và nội dung mà bạn đang xây dựng.

Với bất kỳ nhà văn nào, đây luôn là giai đoạn khó khăn, bởi đòi hỏi ở họ nhiều sự kiên trì và nhẫn nại, nhưng nếu là một nhà văn giỏi thì điều đó sẽ không làm khó được họ. Vậy nên, nếu bạn là một nhà văn tương lai và đang trong hành trình khẳng định bản thân với nghề viết, hãy kiên trì và nhẫn nại nhiều nhất có thể.

Biên tập – hoàn thiện bản thảo tác phẩm tương lai

Sửa đổi là một chuyện, biên tập lại là chuyện khác. Sửa đổi đảm báo cấu trúc, nội dung mà bạn đang xây dựng diễn ra đúng như ý tưởng ban đầu; còn biên tập đảm bảo những lỗi chính tả, ngữ pháp không tồn tại trong tác phẩm tương lai của bạn. Tương tự như quá trình trên, biên tập cần sự nhìn nhận khách quan và quan sát kỹ lưỡng, đảm bảo những lỗi sơ đẳng và không đáng có sẽ không tồn tại trong tác phẩm mà bạn đang dày công viết ra.

Việc tách biệt chỉnh sửa và biên tập giúp quá trình viết được rõ ràng và nhất quán, giúp các nhà văn trong từng giai đoạn có thể chuyên tâm vào công việc của mình mà không bị chi phối, ràng buộc với những tiêu chuẩn riêng của từng hạng mục.

Xuất bản – chia sẻ tác phẩm với thế giới

Bước cuối cùng trong hành trình viết chính là xuất bản. Đơn giản là đăng lên website, blog viết lách cá nhân; phức tạp thì liên hệ nhà xuất bản để phát hành sách giấy. Dù cách nào đi chăng nữa, thì bạn cũng nên tự hào vì thành quả của mình đã được nhiều người biết đến hơn.

Bật mí những bí mật để viết lách hiệu quả hơn bằng hành trình viết (writing process)

Là một nhà văn tương lai, tôi ít nhiều trải qua những thăng trầm, vấn đề trong quá trình viết lách. Lúc ban đầu, tôi có quá nhiều thứ để viết, nhưng không biết nên bắt đầu từ đâu. Còn trong hiện tại, tôi biết nên viết như thế nào, triển khai ý ra sao mà nhiều lúc lại chẳng có gì để viết. Dù có thể bạn không theo nghề viết, nhưng nếu làm công việc liên quan đến sáng tạo, hẳn điều này nghe rất quen thuộc.

Thách thức lớn nhất của người làm công việc sáng tạo là được công chúng chấp nhận thành quả, nhưng trước đó họ phải vượt qua rào cản lớn hơn – làm thế nào để không khiến bản thân tạo ra những sản phẩm trong lối mòn, thân thuộc đầy nhàm chán. Phải mất một thời gian thử và sai để tìm ra được cách cân bằng, xây dựng quy trình viết lách cho phù hợp với bản thân. Dưới đây là những lời khuyên cho những ai muốn tìm bản sắc cá nhân thông qua hành trình viết lách.

Xác định môi trường, không gian làm việc phù hợp

Có người thích làm việc trong yên tĩnh, người lại muốn ồn ào. Việc xác định môi trường nào khi viết lách sẽ giúp bạn sáng tạo, năng suất tốt hơn, phù hợp nhất khi viết lách là điều quan trọng, để mỗi khi cần hoàn thiện bản thảo thì bạn sẽ đắm chìm trong môi trường ấy, để có thể tập trung nhiều nhất, tốt nhất có thể.

Với cá nhân tôi, môi trường lý tưởng là quán cafe yêu thích, với những điệu nhạc được quyền chọn, để có thể thõa sức hòa mình vào thế giới con chữ mà mình đang miệt mài xây dựng.

Xác định mục tiêu thực tế

Với từng giai đoạn khi viết lách sẽ cần những mục tiêu cụ thể, giúp bạn đi đúng hướng và tránh cảm giác choáng ngợp, bối rối khi hành văn. Ví dụ, mục tiêu viết nháp là 1 ngày, viết hoàn chỉnh trong 3 ngày, chỉnh sửa 2 ngày và biên tập 1 ngày. Đặt mục tiêu và chia nhỏ dựa trên tiến trình sẽ giúp bạn đỡ cảm thấy choáng ngợp, và biết phải làm gì trong từng giai đoạn ấy cũng như duy trì tốt động lực viết lách của bản thân.

Khai thác công cụ, tài nguyên hỗ trợ viết lách

Có rất nhiều công cụ, tài nguyên hỗ trợ viết lách hiệu quả. Việc bạn nên làm là cân nhắc, lựa chọn công cụ phù hợp để áp dụng trong quá trình viết lách của bản thân. Bạn cũng có thể sử dụng lời nhắc viết hoặc bài tập viết để có được giải phóng sức sáng tạo khi viết lách.

Hành trình viết giúp cải thiện kỹ năng viết lách như thế nào?

Sau khi tìm hiểu về hành trình viết, tiếp theo đây là lợi ích khi sử dụng chúng để cải thiện, nâng cao kỹ năng viết lách của bản thân.

Tổ chức nội dung rõ ràng, mạch lạc

Hành trình viết (writing process) là cách tiếp cận giúp các nhà văn hệ thống hóa, tập trung nội dung dựa trên ý tưởng sẵn cso. Bằng cách lập kế hoạch và phác thảo ý tưởng, bạn có thể đảm bảo rằng chúng sẽ được diễn đạt mạch lạc, trôi chảy với hệ thống thông tin, thông điệp rõ ràng, nhất quán. Điều này giúp tác phẩm cuối cùng luôn là tác phẩm hoàn chỉnh và đúng với ý tưởng ban đầu mà bạn đã nghĩ đến.

Tạo ra những tác phẩm chất lượng hơn

Bằng cách áp dụng các bước trong hành trình viết, các nhà văn có thể cải thiện chất lượng tác phẩm, khi có được nhiều ý tưởng, lập kế hoạch hữu hiệu và triển khai thác phẩm hoàn chỉnh hơn. Điều này giúp tạo ra sản phẩm cuối cùng của các nhà văn là những tác phẩm chất lượng nhất.

Quản lý thời gian

Hành trình viết giúp quản lý thời gian viết lách hiệu quả, bằng cách chia nhỏ các quá trình thành những tiến trình nhỏ, với những mục tiêu nhỏ hơn, giúp các nhà văn dễ dàng quản lý và bớt áp lực công việc. Chúng cũng cho phép họ hoàn thành dự án viết lách theo đúng mục tiêu, công việc đã đề ra.

Sử dụng hành trình viết (writing process) để cải thiện kỹ năng viết lách như thế nào?

Sau khi tìm hiểu về hành trình viết và lợi ích, hãy biết cách sử dụng chúng để cải thiện, nâng cao kỹ năng viết lách, dưới đây là hướng dẫn chi tiết.

Không chần chừ khi viết

Khi có một ý tưởng, hãy viết chúng ra giấy. Không nên chần chừ khi bắt đầu viết, bởi khi bạn do dự, ý tưởng sẽ trôi vào quên lãng và bạn không hình dung được chúng sinh ra để làm gì. Khi có ý tưởng, hãy lập kế hoạch dựa trên hành trình viết, để từng bước hoàn thiện tác phẩm của mình.

Sử dụng sơ đồ nội dung

Sơ đồ nội dung viết là kế hoạch tổng thể nhằm đạt được kết quả cuối cùng là bài viết hoàn chỉnh. Khi xây dựng sơ đồ nội dung viết, hãy xác định hoàn thiện trên quan điểm rằng, khi đưa cho một người khác chưa biết về mục đích của tác phẩm, nhìn vào sơ đồ nội dung thì họ vẫn hiểu và hoàn thành được đúng như ý đồ ban đầu.

Hành trình viết là sự hỗ trợ đắc lực giúp bạn hoàn thiện từng bước trong tiến trình viết lách của bản thân. Thông qua sơ đồ nội dung được sử dụng để lưu giữ thông tin và ghi chú quan trọng, bạn sẽ có được những nội dung hữu ích trong quá trình hoàn thiện tác phẩm của mình.

Không nhảy cóc các bước

Mỗi bước của hành trình viết đều quan trọng và nhảy cóc sang bước khác sẽ khiến tác phẩm cuối cùng của bạn trở nên kém hoàn thiện, chất lượng thấp hơn. Hãy chắc chắn và đảm bảo rằng, quá trình viết lách luôn tuân theo hành trình viết một cách nhất quán và chắc chắn.

Nhận phản hồi

Đừng ngại khi nhận được một lời chê bai, đánh giá thiếu thiện chí từ người khác về cách viết của bạn. Nhận phản hồi về nội dung, hàm ý của tác phẩm sẽ giúp bạn xác định được điểm yếu, điều cần cải thiện trong tác phẩm để hoàn thiện chúng hơn nữa.

Tầm quan trọng của trực quan hóa trong hành trình viết

Các công cụ, tài nguyên trực quan hóa trong quá trình viết như bản đồ neo, sơ đồ nội dung… rất hữu ích trong việc hoàn thiện tác phẩm của bạn. Chúng đóng vai trò như lời nhắc nhở, cố định mạch sáng tạo và giúp người viết hoàn thiện tác phẩm đúng hướng và mục tiêu ban đầu.

Hành trình viết dựa trên bản đồ neo (anchor chart)

Anchor chart (bản đồ neo) là hệ thống nội dung tổng quát, giúp người đọc neo chúng trong trí nhớ nhanh chóng và hiệu quả. Bản đồ neo thường được sử dụng trong tất cả các giai đoạn của quá trình viết lách, dùng để mô tả chính xác và ngắn gọn về mục đích của giai đoạn viết lách.

Để áp dụng bản đồ neo trong viết lách, bạn nên xác định mục tiêu, trọng tâm và kết quả kỳ vọng của từng giai đoạn viết. Nếu xây dựng bản đồ neo đúng cách, bạn có thể chuyên tâm viết mà không lo lắng mục tiêu ban đầu bị sai lệch.

Hành trình viết dựa trên sơ đồ nội dung

Sơ đồ nội dung viết nên được đính kèm những tài liệu tham khảo, ghi chú ý tưởng, hoặc trọng tâm cần nhắm đến khi triển khai nội dung. Những điều ấy sẽ giúp bạn viết hiệu quả, đảm bảo phát triển cốt truyện và nội dung đạt đúng kỳ vọng của bản thân.

Những thể loại viết phù hợp khi sử dụng hành trình viết

Hành trình viết là kỹ năng viết lách được áp dụng trong nhiều thể loại viết khác nhau, từ tiểu luận đến học thuật, nghiên cứu hay cả tiểu thuyết. Hãy xem một vài ví dụ tiêu biểu khi sử dụng hành trình viết được liệt kê chi tiết ở dưới đây.

Nghiên cứu, học thuật

Trong các tài liệu nghiên cứu, học thuật, hành trình viết được sử dụng để tạo ra các bài viết chuyên ngành chất lượng cao, cấu trúc rõ ràng và mạch lạc. Chúng cũng giúp các nhà nghiên cứu xác định đúng trọng tâm và triển khai dàn ý phù hợp, để tạo ra tác phẩm cuối cùng hoàn chỉnh, có giá trị học thuật cao.

Tiểu thuyết

Các nhà văn chuyên viết tiểu thuyết thường sử dụng hành trình viết để tạo ra những câu chuyện độc đáo, nguyên bản và có sức hấp dẫn cao. Thông qua các bước, trình tự của hành trình viết mà tác phẩm trở nên chặt chẽ, có chiều sâu và sức hấp dẫn của chúng.

Ví dụ thực tế về hành trình viết

Hành trình viết là nền tảng của viết lách, được nhiều nhà văn giỏi áp dụng trong quá trình tạo ra tác phẩm thành danh của họ. Dưới đây là một vài dẫn chứng tiêu biểu của các nhà văn trong quá trình áp dụng hành trình viết.

J.K. Rowling và bộ truyện Harry Potter

J.K. Rowling nổi tiếng đã sử dụng hành trình viết để tạo ra bộ truyện Harry Potter được yêu thích toàn cầu, trở thành văn hóa đại chúng tiêu biểu của thế kỷ XXI. Cô đã dành nhiều năm lên kế hoạch và phác thảo câu chuyện trước khi viết bản thảo đầu tiên. Sau đó, cô đã trải qua nhiều vòng sửa đổi và biên tập trước khi xuất bản Harry Potter và Hòn đá Phù thủy.

Steve Jobs và sự ra mắt của iPhone

Steve Jobs, người đồng sáng lập Apple, đã sử dụng hành trình viết để chuẩn bị cho sự ra mắt của chiếc iPhone đầu tiên. Ông đã dành nhiều tháng để suy nghĩ và lên kế hoạch cho bài thuyết trình, viết nháp và sửa đổi kịch bản, và thử thuyết trình trước khi chia sẻ chính thức. Điều này tạo ra màn giới thiệu thành công bậc nhất lịch sử, đưa ông trở thành nhà thuyết trình vĩ đại.

Pixar

Pixar, xưởng phim hoạt hình đứng sau những bộ phim nổi tiếng như Toy Story và Finding Nemo, cũng sử dụng hành trình viết trong quá trình sáng tạo của họ. Chúng cho phép họ tập trung vào câu chuyện và biến chúng trở nên hấp dẫn, phù hợp với mọi đối tượng người xem.

Kết luận

Hành trình viết là một hành trình, bởi vậy hãy nên lựa chọn cách viết phù hợp nhất với bản thân. Thông qua kinh nghiệm viết, tôi nhận ra rằng, các giai đoạn trong quá trình viết đều quan trọng như nhau, vừa đóng vai trò cầu nối lại đảm bảo kết cấu vững chắc cho tác phẩm. Đồng thời, sử dụng những công cụ trực quan sẽ rất hữu ích trong công việc viết lách, giúp bạn hoàn thiện tác phẩm đúng cách và đúng tiến độ, cũng như cải thiện kỹ năng viết của bản thân theo hướng tốt nhất có thể.