Để hạnh phúc và thành công hơn, hãy thoát khỏi bánh xe khoái lạc

Nghiên cứu thần kinh học chỉ ra rằng cho đi tốt hơn nhận lại rất nhiều – và những người thành công vượt trội cũng đồng tình.

Charles và cách đo lường thành công

Theo bất kỳ tiêu chuẩn nào, Charles là một người thành công vượt trội. Sau khi đạt đến cấp bậc quản lý cao nhất tại một công ty nổi tiếng ở Thung lũng Silicon, anh đã góp phần sáng lập một công ty khác và tiếp tục đạt được vị trí hàng đầu ở đó. Nhưng đó không phải là cách Charles đánh giá sự thành công của bản thân. Anh đã tự tạo một biểu đồ Venn cá nhân hóa để định nghĩa một cuộc sống ý nghĩa, và công việc chỉ là một phần trong đó. Biểu đồ của tôi được tổ chức thành ba lĩnh vực, anh chia sẻ, bao gồm theo đuổi đam mê, bao quanh mình với những người tôi yêu quý, và biết ơn hành trình này.

Đúng vậy, công việc anh làm rất quan trọng, nhưng điều quan trọng hơn là tại sao nó có ý nghĩa đối với anh. Bạn phải cam kết với công việc có mục đích, nhưng nó sẽ không có ý nghĩa nếu không được thực hiện trong mối quan hệ với những người khác, anh nói. Và nếu bạn không thể cảm nhận nội tại sự biết ơn hoặc sự trân trọng đối với điều đó, thì tất cả đều vô nghĩa.

Chúng tôi gặp Charles trong quá trình nghiên cứu về những người thành công vượt trội – một dự án ban đầu nhằm tìm hiểu cách một số người có thể làm việc hiệu quả hơn trong thời gian dài. Chúng tôi đã phỏng vấn 300 người được tổ chức của họ công nhận là người có hiệu suất cao (số lượng nam và nữ bằng nhau, từ các tổ chức trên toàn cầu). Một trong những khám phá bất ngờ từ nghiên cứu là nhiều người trong số họ giống như những thùng thuốc súng áp lực – mà chính họ không nhận ra. Chúng tôi thường phải đi sâu vào cuộc phỏng vấn thì họ mới bắt đầu thừa nhận rằng họ đang chật vật để theo kịp cả công việc lẫn cuộc sống cá nhân.

Sau nhiều thập kỷ nghiên cứu, chúng tôi đã quen thuộc với kiểu căng thẳng dễ nhận biết mà những người thành công thường phải chịu để đạt được mục tiêu nghề nghiệp. Nhưng điều này hoàn toàn khác. Khi trò chuyện, chúng tôi nhận ra rằng không phải một vấn đề lớn nào khiến họ cảm thấy quá tải, mà là sự tích tụ không ngừng của những áp lực nhỏ nhặt trong từng khoảnh khắc đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe của họ. Chúng tôi gọi điều này là vi căng thẳng (microstress).

Bánh xe khoái lạc và vòng xoáy vật chất

Việc sở hữu nhiều đồ vật hơn khiến bạn muốn có thêm nhiều thứ nữa – một hiện tượng mà các nhà nghiên cứu gọi là bánh xe khoái lạc, (hedonic treadmill trong tâm lý học, samsara trong Phật giáo). Bánh xe khoái lạc là khái niệm trong tâm lý học tích cực và kinh tế học hành vi, mô tả xu hướng con người nhanh chóng thích nghi với những thay đổi tích cực hoặc tiêu cực trong cuộc sống, từ đó trở về mức độ hạnh phúc ban đầu.

Tuy nhiên, Charles là một trong số ít người chúng tôi phỏng vấn có khả năng quản lý và vượt qua vi căng thẳng tốt hơn hẳn – một nhóm mà chúng tôi gọi là Những người mười phần trăm (Ten percenters). Một điểm chung của nhóm này là khả năng tìm thấy ý nghĩa trong những khoảnh khắc nhỏ trong công việc và cuộc sống cá nhân. Trong một thế giới tràn ngập quảng cáo và những người có ảnh hưởng trên mạng xã hội luôn cố thuyết phục rằng hạnh phúc đến từ việc sở hữu vật chất và sự thỏa mãn tức thì, thật dễ để quên mất tầm quan trọng của việc cho đi. Nhưng Những người mười phần trăm thì không.

Hedonic và Eudaimonic

Việc cho đi, dù chỉ ở những cách nhỏ, có thể mang lại cảm giác ý nghĩa rõ rệt. Và điều đó không chỉ vì chúng ta được dạy rằng cho đi là việc đúng đắn. Có một lời giải thích khoa học cho điều này, dựa trên sự phân biệt giữa các hoạt động mang tính eudaimonic và hedonic mà các nhà nghiên cứu thường đưa ra.

Hedonic (nghĩa là khoái lạc) tập trung vào thỏa mãn nhất thời, ví dụ như mua chiếc điện thoại mới, ăn bữa ăn xa hoa hay ký hợp đồng kinh doanh mới. Trong khi đó, eudaimonic (từ eu nghĩa là tốt và daimon nghĩa là tinh thần hoặc linh hồn) liên quan đến những hoạt động hướng ngoại, nơi chúng ta cho đi. Thuật ngữ này xuất phát từ Aristotle, người đã mô tả việc theo đuổi đức hạnh, sự xuất sắc và điều tốt đẹp nhất bên trong chúng ta.

Các nghiên cứu thần kinh gần đây chỉ ra rằng những hoạt động vượt ra khỏi hedonic, như việc cho đi, mang lại hạnh phúc lớn hơn trong thời gian dài. Một nghiên cứu sử dụng quét fMRI để quan sát hoạt động của vùng thưởng trong não – vùng ventral striatum, khi nghĩ đến việc cho hoặc nhận tiền. Kết quả cho thấy những người não phản ứng mạnh mẽ khi nghĩ đến việc cho đi thường giảm triệu chứng trầm cảm sau một năm, trong khi những người tập trung vào việc nhận lại có xu hướng tăng triệu chứng trầm cảm.

Tác động lâu dài của việc tìm kiếm mục đích

Các Những người mười phần trăm không tập trung vào vật chất hoặc sự kỳ vọng xã hội. Thay vào đó, họ tìm thấy ý nghĩa trong công việc và cuộc sống bằng cách giúp đỡ người khác, dù chỉ qua những hành động nhỏ như bày tỏ sự cảm kích, hỏi thăm thật lòng, hoặc chia sẻ một tài liệu hữu ích.

Họ dạy chúng ta rằng việc cho đi, dù nhỏ bé, có thể mang lại cảm giác ý nghĩa bền vững. Trong khi các hoạt động hedonic không hẳn là xấu, việc sống phụ thuộc vào chúng có thể dẫn đến những lựa chọn không mang lại hạnh phúc lâu dài. Ngược lại, tìm kiếm mục đích, ngay cả trong những khoảnh khắc nhỏ nhất, có thể thay đổi không chỉ cảm nhận về công việc mà còn cả cuộc sống của bạn.