Đập tan định kiến nam đi săn, nữ hái lượm một lần và mãi mãi

Phụ nữ trong nhiều nền văn hóa trên thế giới đã tham gia săn bắn ngang ngửa với nam giới từ thời tiền sử.

Săn bắn: Động lực thúc đẩy sự tiến hóa của loài người

Săn bắn là một trong những động lực chính thúc đẩy sự tiến hóa của Homo sapiens. Nhiều người tin rằng việc tiêu thụ thịt nấu chín đã giúp con người phát triển bộ não lớn hơn. Và ai là người săn bắn? Tất nhiên là những người đàn ông táo bạo, mạnh mẽ, và đầy bạo lực.

Quan niệm rằng nam giới đi săn trong khi nữ giới hái lượm và chăm sóc con cái đã ăn sâu vào tư duy của chúng ta. Nhưng trên thực tế, ý tưởng này đã trở nên lỗi thời từ nhiều thập kỷ nay, ít nhất là đối với các nhà nhân chủng học. Nhiều bằng chứng từ nghiên cứu tiền sử ngày càng ủng hộ quan điểm rằng phụ nữ trong nhiều nền văn hóa trên thế giới cũng tham gia vào việc mang về nguồn thực phẩm từ săn bắn, ngang ngửa với nam giới.

Đừng vội kết luận khi chưa rõ

Mức độ mà câu chuyện đàn ông là thợ săn ăn sâu vào tư duy của chúng ta được minh chứng qua một câu chuyện sau. Tiến sĩ Randy Haas, một nhà khảo cổ học tại Đại học Wayne State, cùng nhóm nghiên cứu đã tìm thấy một khu mộ ở khu vực nay là Peru, nơi một cá nhân 9.000 năm tuổi được chôn cất cùng với một bộ công cụ săn bắn ấn tượng.

Tiến sĩ Haas kể lại với NPR: Chúng tôi đều cho rằng đây là một nam giới. Mọi người ngồi xung quanh và nói những điều như, ‘Wow! Thật là đáng kinh ngạc. Ông ấy hẳn là một thợ săn giỏi, một chiến binh vĩ đại. Có thể ông ấy là thủ lĩnh!’

Tuy nhiên, một đồng tác giả, người chuyên về cấu trúc xương, đã chỉ ra rằng ông ta có thể thực sự là bà ta. Vì vậy, nhóm nghiên cứu đã tiến hành kiểm tra protein và xác định một cách chắc chắn rằng vị vua săn bắn tiềm năng này thực ra là một nữ hoàng.

Haas bị sốc. Nếu nhóm của ông dễ dàng đi đến kết luận như vậy, thì bao nhiêu người khác cũng đã làm điều tương tự? Phát hiện này đã thúc đẩy ông xem xét lại các khu mộ tương tự trên khắp châu Mỹ để tìm hiểu mức độ phụ nữ được chôn cất cùng công cụ săn bắn. Nhóm nghiên cứu đã xem xét các bài báo khoa học trong 70 năm qua mô tả các khu mộ với công cụ săn bắn. Họ phát hiện ra rằng khu mộ ở Peru không phải là trường hợp ngoại lệ. Trong số 27 khu mộ có công cụ săn bắn, 11 khu thuộc về phụ nữ.

Một trong những bài báo họ xem xét mô tả khu mộ của một cá nhân 11.000 năm tuổi ở Colorado, Mỹ. Các nhà nhân chủng học bối rối vì cá nhân này được chôn cùng với một đầu nhọn bằng đá đặt dưới đầu. Vật này mang tất cả đặc điểm của một công cụ săn bắn – ngoại trừ việc nó gắn liền với một phụ nữ. Vì ngôi mộ được xác định thuộc về một phụ nữ, việc bao gồm một mũi giáo đã gây khó khăn trong việc giải thích, các tác giả gốc viết.

Họ kết luận rằng đây là một công cụ bếp núc, nhưng nhóm của Haas đã phân loại lại nó là công cụ săn bắn. Nhìn chung, Haas xác định rằng 30% đến 50% người cổ đại ở châu Mỹ được chôn cất cùng công cụ săn bắn là phụ nữ.

Phụ nữ trên cuộc săn

Tiến sĩ Cara Wall - Scheffler, một nhà nhân chủng học tại Đại học Seattle Pacific và Đại học Washington, tự hỏi liệu mô hình này, được rút ra từ các di tích khảo cổ, có thể kéo dài đến ngày nay hay không. Nhóm của bà đã sử dụng các báo cáo nhân học dân tộc học – do các nhà nhân chủng học sống cùng các xã hội săn bắt – để tìm dữ liệu về các mô hình săn bắn.

Kết quả nghiên cứu của bà, được công bố trên PLoS ONE, cho thấy phụ nữ trong hầu hết các xã hội săn bắt hiện đại đều tham gia săn bắn, bao gồm cả việc săn các loài thú lớn.

Nhóm nghiên cứu đã chọn 69 xã hội săn bắt trên khắp thế giới, trải rộng trên tất cả các châu lục trừ Nam Cực. Họ phát hiện ra rằng phụ nữ tham gia vào săn bắn thường xuyên ở 79% các xã hội này. Các tác giả lưu ý rằng phụ nữ rất thành thạo, thường sử dụng các bộ công cụ chuyên dụng và các chiến lược săn bắn khác biệt.

Hành trình tìm kiếm sự thật

Thật dễ dàng để những hiểu lầm trở thành sự thật tuyệt đối. Khi một góc nhìn chiếm ưu thế trong câu chuyện, nó có thể trở thành một sự thật không thể tranh cãi, ngay cả sau khi đã bị bác bỏ. (Thực tế, những bài báo đã bị thu hồi vẫn còn được trích dẫn trong các tạp chí lớn.) Những thói quen cũ khó từ bỏ, nhưng cần phải thay đổi nếu chúng ta muốn tìm kiếm sự thật.