Liệu chúng ta đã vượt qua cái lạnh của mùa đông?
Chúc mừng Imbolc!
Như thường lệ với các ngày lễ ngoại giáo, Imbolc của người Celtic và Ireland mang ý nghĩa khác nhau đối với từng người và từng thời điểm. Imbolc bắt nguồn từ cụm từ Celtic i mbolg, có nghĩa là trong bụng, có lẽ ám chỉ đến gia súc mang thai vào thời điểm này trong năm, chủ yếu là cừu đang mang thai, chuẩn bị sinh con vào mùa xuân. Ngày lễ này cũng từng được gọi là Oimelc, nghĩa là sữa của cừu.
Imbolc đại diện cho khoảnh khắc đầy hy vọng khi mùa bắt đầu chuyển từ cái lạnh đen tối của mùa đông sang lời hứa của mùa xuân: sự sống mới – sự sinh sôi – sự đổi mới, và sự trở lại của ánh nắng ấm áp. Thật phù hợp, vào năm 2019, ngày 1 tháng Hai là ngày một trong những đợt rét đậm nhất từng xảy ra ở Mỹ cuối cùng cũng kết thúc.
Như website Claddagh Designs đã viết một cách dí dỏm: Phần khó khăn nhất của năm đã qua; thời tiết khắc nghiệt, nhiệt độ lạnh giá, việc phân phối thực phẩm, và tất nhiên, việc không có chiến tranh (một phần không thể thiếu trong xã hội Celtic) sẽ sớm trở thành dĩ vãng. Nông dân chuẩn bị quay lại công việc, chuẩn bị gia súc để phối giống; chiến binh lại cầm vũ khí, và các hoạt động chính trị, xã hội vốn bị trì hoãn trong mùa đông cũng bắt đầu lại.
Ý nghĩa cổ xưa của Imbolc
Với tầm quan trọng của nông nghiệp và ánh sáng mặt trời đối với các nền văn hóa cổ đại, không ngạc nhiên khi Imbolc có nguồn gốc từ thời kỳ đồ đá mới. Điều này được minh chứng qua cách một số di tích của thời kỳ đó – như Mound of the Hostages tại Tara ở Ireland – được xây dựng với lối đi thẳng hàng với mặt trời mọc vào ngày Imbolc và lễ tương tự vào mùa thu là Samhain.
Sự xuất hiện của Thiên Chúa giáo mang theo mối liên hệ với Thánh Brigid, người được cho là đã thay thế nữ thần Bhrigid. Chúng ta sẽ tìm hiểu thêm về bà/nữ thần sau.
Phong tục và nghi thức
Giống như bất kỳ lễ hội tốt lành nào, Imbolc bao gồm việc ăn uống thịnh soạn, đặc biệt là các thực phẩm từ nhà và gia đình đã được tích trữ qua mùa đông, như bánh mì, ngũ cốc, hành và khoai tây.
Để chào đón sự trở lại (cuối cùng) của mặt trời, lửa là một phần không thể thiếu của Imbolc. Ngoài các màn trình diễn công cộng rực rỡ, nến được thắp khắp các căn nhà của người tham dự. Trong thời xưa, lò sưởi được đốt suốt đêm Imbolc, và nếu ngôi nhà được làm bằng đá không cháy, nhiều đám lửa sẽ được thắp lên.
Người ta đến thăm các giếng vào dịp Imbolc, đặc biệt là các giếng thiêng, đi vòng quanh theo chiều của mặt trời và cầu nguyện cho một năm tốt lành phía trước. Sau đó, đồng xu và các mảnh vải gọi là clooties được để lại như một lễ vật.
Trước ngày lễ, mọi người làm Thánh giá Brigid để treo quanh nhà nhằm kỷ niệm Imbolc. Một vật dụng phổ biến khác là mantle Bhrigid (áo choàng Bhrigid) màu xanh lá cây. Truyền thuyết kể rằng áo choàng này gắn liền với một lời đề nghị tài sản dành cho nữ thần trẻ Bhrigid/Brigid để xây dựng tu viện mà bà mong muốn. Nhà vua nói bà có thể nhận được bao nhiêu đất tùy thuộc vào phạm vi áo choàng của bà. Với phép thuật, bà đã mở rộng áo choàng đến mức bao phủ toàn bộ đất đai bà cần.
Ngày nay, phụ nữ tự làm mantle Bhrigid của riêng mình từ vải xanh để khoác lên vai. Người ta tin rằng để áo choàng này bên lò sưởi sẽ cho phép Bhrigid ghé thăm và ban phước cho nó vào mỗi dịp Imbolc, làm tăng thêm sự kỳ diệu qua từng năm.
Sự liên kết giữa thời tiết và thần thoại
Cũng giống như Ngày Groundhog hiện đại vào ngày 1 tháng Hai, thời tiết trong ngày Imbolc dự báo tương lai: Một ngày Imbolc có thời tiết xấu báo hiệu một mùa hè tuyệt vời sắp tới. Điều này có vẻ ngược đời lúc đầu, nhưng đây là cách nó hoạt động.
Mọi thứ đều liên quan đến nhu cầu sưởi ấm của Cailleach, vị nữ thần mùa đông. Nếu mùa đông còn kéo dài, Cailleach cần thêm củi để sưởi ấm. Vì vậy, bà sẽ dành ngày Imbolc để tìm kiếm củi trong rừng, và vì bà thích ra ngoài vào một ngày nắng ráo, thời tiết sẽ như vậy. Ngược lại, nếu thời tiết xấu, đó là tín hiệu tốt: Điều đó có nghĩa là Cailleach không cần thêm củi nữa vì mùa xuân đã đến rất gần, và bà quyết định ở trong nhà để nghỉ ngơi thêm một chút.
Nữ thần Bhrigid và Thánh Brigid
Lịch sử thực sự về cách Imbolc liên kết với Thánh Brigid khá mơ hồ.
Phiên bản thường được kể là Thánh Brigid được dựa trên hình ảnh của con gái Dagda trong thần thoại Ireland. Dagda là một trong những kẻ xâm lược đầu tiên và là thành viên của Tuatha de Danaan. Con gái ông tên là Bhrigid, bắt nguồn từ từ Celtic brig, có nghĩa là đấng cao cả. Bà thực ra là một trong ba chị em, tất cả đều mang tên Bhrigid, đại diện cho ba khía cạnh của một nữ thần duy nhất. Do đó, Bhrigid được coi là một nữ thần ba ngôi.
Bhrigid được biết đến như là người bảo vệ những người chữa bệnh, pháp sư, nhà thơ, và nhạc sĩ. Bà có tài tiên đoán và dự đoán tương lai, đồng thời bảo vệ phụ nữ mang thai và trẻ sơ sinh. Vì lý do này, áo choàng Bhrigid hiện đại cũng được cho là mang đến sự bảo vệ tương tự.
Tại tu viện mà bà sáng lập ở Kildare, Ireland, một ngọn lửa đã được giữ bí mật thắp sáng để tôn vinh bà. Ngọn lửa này – và cả tu viện – có thể đã giúp kết nối Bhrigid với Thánh Brigid của Thiên Chúa giáo sau này. Lisa Lawrence gợi ý điều này trong cuốn sách Hình tượng ngoại giáo trong cuộc đời đầu tiên của Brigit, rằng: Khi hai hệ thống tôn giáo tương tác, một biểu tượng chung có thể cung cấp một cầu nối từ ý tưởng tôn giáo này sang ý tưởng khác. Trong thời kỳ cải đạo, một biểu tượng nguyên mẫu như ngọn lửa có thể mang một ý nghĩa mới mà không hoàn toàn xóa bỏ ý nghĩa trước đó. Ví dụ, ngọn lửa rõ ràng biểu thị sự hiện diện của Chúa Thánh Thần trong câu chuyện của Thánh Brigid có thể vẫn tiếp tục biểu thị sức mạnh tôn giáo của ngoại giáo.
Mối liên hệ giữa nữ thần và thánh nữ
Thánh Brigid, mặt khác, sinh ra ở Faughart, County Louth, Ireland, và qua đời khoảng năm 525. Bà là một tín đồ trung thành của Giáo hội, người sáng lập các cộng đồng tôn giáo ở Ireland – có lẽ là lý do khiến bà được phong thánh. Bà cũng được ghi nhận là người sáng lập cùng tu viện Kildare mà nữ thần Bhrigid được cho là đã xây dựng. Đây là một ví dụ về cách câu chuyện của hai người phụ nữ này dần dần gắn kết với nhau đến mức không thể tách rời.
Những bản sắc này đã hòa quyện qua nhiều thế kỷ, đến mức ngày lễ của nữ thần Bhrigid đã trở thành ngày lễ của Thánh Brigid sau khi bà qua đời.
Thêm phần khó hiểu vào câu chuyện là việc ghi chép đầu tiên về nữ thần Bhrigid xuất hiện vào thế kỷ 10, lâu sau khi Thánh Brigid đã trở thành tâm điểm của Imbolc. Trang Newgrange.com cho rằng: Vì vậy, có thể lập luận rằng Thánh Brigid thế kỷ 5 xuất hiện trước nữ thần Brigid.
Hoặc có lẽ chúng ta chỉ đang thêm một chút tưởng tượng như trong Outlander với câu chuyện kỳ diệu đã vốn dĩ rất hấp dẫn này.
