Tâm lý học của sự sợ hãi làm sai lệch cách chúng ta nhìn nhận về ung thư

Vì ung thư gần như không tồn tại trong thế giới cổ đại. Một nghiên cứu mới gợi ý rằng ung thư là một căn bệnh do con người hiện đại tạo ra bởi lối sống hiện đại thái quá.

Bằng chứng về việc ô nhiễm gây ung thư là rất yếu

Các yếu tố thuộc về lối sống như hút thuốc, béo phì và uống rượu quan trọng hơn nhiều.

Chúng ta thường sợ những rủi ro do con người tạo ra hơn là những rủi ro phát sinh tự nhiên. Khi Khảo sát Xu hướng Thông tin Y tế Quốc gia (HINTS) vào năm 2001 hỏi mọi người rằng điều gì làm tăng nguy cơ mắc ung thư, 80% tin rằng thuốc trừ sâu và phụ gia thực phẩm làm tăng nguy cơ này, và 88% nói rằng ô nhiễm gây ung thư. Trong phiên bản khảo sát năm 2019, 79% đồng ý nhiều hoặc phần nào rằng mọi thứ đều gây ung thư.

Nỗi sợ lan rộng rằng nhiều sản phẩm và quy trình hiện đại gây ung thư đã nảy sinh trong bối cảnh khói mù, sông bốc cháy và các bãi rác thải nguy hại đã khơi dậy nhận thức và mối quan tâm của chúng ta về các vấn đề môi trường vào những năm 1960 và 1970. Trong chương 14 của Mùa Xuân Im Lặng (mang tựa đề đầy đe dọa là Một trong Bốn, ngụ ý rằng một trong bốn người trong chúng ta sẽ mắc ung thư), Rachel Carson đã viết: Với bình minh của kỷ nguyên công nghiệp, thế giới đã trở thành một nơi thay đổi liên tục và ngày càng nhanh chóng. Thay vì môi trường tự nhiên, một môi trường nhân tạo được hình thành nhanh chóng từ những hóa chất và tác nhân vật lý mới, nhiều trong số đó có khả năng mạnh mẽ trong việc tạo ra những thay đổi sinh học. Trước những chất gây ung thư do chính hoạt động của mình tạo ra, con người không có sự bảo vệ nào.

Nỗi sợ nhân tạo hơn tự nhiên

Một cách đáng ngạc nhiên đối với một nhà khoa học (một nhà sinh vật biển), Carson đã theo bản năng khai thác xu hướng tâm lý sợ cái nhân tạo hơn cái tự nhiên khi bà viết: Chỉ con người, trong tất cả các dạng sống, có thể tạo ra các chất gây ung thư. Điều này không đúng chút nào. Tự nhiên cũng tạo ra đủ loại chất gây ung thư.

Mặc dù hiện nay chúng ta biết rằng hầu hết các bệnh ung thư là kết quả của các quá trình tự nhiên gây đột biến ADN dẫn đến sự phát triển tế bào mất kiểm soát, và rằng chế độ ăn uống, vận động và các lựa chọn lối sống khác có thể giảm nguy cơ ung thư tới 40%, thì huyền thoại vẫn tồn tại trong niềm tin phổ biến – được củng cố bởi các nhà vận động môi trường và truyền thông đại chúng – rằng ung thư phần lớn là kết quả của những sản phẩm và quy trình nhân tạo hiện đại.

Hãy xét ví dụ này: Năm 2010, báo Telegraph (Anh Quốc) đưa tin rằng một nghiên cứu về xác ướp cổ đại đã phát hiện ra rất ít ca ung thư. Theo các tác giả nghiên cứu, điều đó có nghĩa là – như tiêu đề bài báo nêu rõ – Ung thư do con người hiện đại gây ra, (Cancer caused by Modern Man.).

Vì ung thư gần như không tồn tại trong thế giới cổ đại. Một nghiên cứu mới gợi ý rằng ung thư là một căn bệnh do con người hiện đại tạo ra bởi lối sống hiện đại thái quá.

Phóng viên khoa học của tờ báo – người chắc chắn nên biết rõ hơn – đã lặp lại bước nhảy vọt lớn trong suy luận mà các tác giả nghiên cứu đã thực hiện để đi đến kết luận thiên kiến: Phát hiện cho thấy chính lối sống hiện đại và mức độ ô nhiễm do công nghiệp gây ra là nguyên nhân chính của căn bệnh này, và nó không phải là một điều kiện tự nhiên.

Chúng ta hiện nay đã biết rằng phần lớn các bệnh ung thư là kết quả của các quá trình tự nhiên gây đột biến ADN dẫn đến sự phát triển tế bào mất kiểm soát.

Nghiên cứu này hẳn sẽ khiến Rachel Carson tự hào. Các tác giả viết: Sự hiếm gặp nổi bật của khối u ác tính trong các di hài vật lý cổ đại có thể cho thấy rằng ung thư là hiếm trong thời cổ đại, và điều đó đặt ra câu hỏi về vai trò của các yếu tố môi trường gây ung thư trong xã hội hiện đại. Cả nghiên cứu lẫn bài báo đều không đề cập đến thực tế rằng con người thời cổ đại thường không sống lâu, và rằng sự gia tăng hiện đại trong tỷ lệ mắc ung thư trùng khớp với tuổi thọ dài hơn. Hoặc rằng ung thư ở mô mềm sẽ không hiển thị trong hóa thạch.

Đối mặt với một niềm tin ăn sâu: Mọi thứ đều gây ung thư

Chiến đấu với niềm tin sai lầm đã ăn sâu rằng mọi thứ đều gây ung thư là điều khó khăn. Tổ chức Nghiên cứu Ung thư Anh (Cancer Research UK) – một tổ chức có uy tín cao – đã cố gắng làm điều đó, gọi nghiên cứu này là sai sự thật và gây hiểu nhầm, đồng thời trực tiếp đề cập đến các yếu tố tâm lý về khả năng kiểm soát và sự sợ hãi ít hơn đối với những gì tự nhiên so với những gì do con người tạo ra, rằng: Sẽ rất dễ bị cuốn vào lo lắng về nguy cơ ung thư từ các yếu tố bên ngoài như ô nhiễm và hóa chất hơn là từ những điều chúng ta có thể kiểm soát, như lối sống của mình. Nhưng hàng thập kỷ nghiên cứu đã chỉ ra rằng các yếu tố lối sống – chẳng hạn như không hút thuốc, duy trì cân nặng hợp lý, hạn chế rượu bia, vận động đầy đủ và tránh cháy nắng – có ảnh hưởng quan trọng đến nguy cơ mắc ung thư. Ngược lại, bằng chứng cho thấy ô nhiễm và công nghiệp hóa đóng vai trò rộng khắp trong tỷ lệ ung thư tại Anh là rất yếu.

Chữ hóa chất và phóng xạ làm dấy lên báo động

Niềm tin rằng ung thư phần lớn do các chất nhân tạo gây ra giải thích tại sao bất kỳ đề cập nào đến từ hóa chất hay phóng xạ đều kích hoạt chuông cảnh báo. (Chụp cộng hưởng từ ban đầu có tên là chụp cộng hưởng từ hạt nhân. Từ hạt nhân đã bị loại bỏ để tránh gợi liên tưởng đáng sợ đến vũ khí và phóng xạ.)

Và điều đó cũng lý giải vì sao các nhà khoa học, vốn cảm thấy thất vọng với nỗi sợ hóa học (chemophobia) và nỗi sợ phóng xạ (radiophobia) – những biến thể của nỗi sợ ung thư (cancerphobia) – đã cố gắng xoa dịu những nỗi sợ này bằng cách lập luận: Toàn bộ tự nhiên đều được tạo thành từ các hóa chất, và nếu chúng ta lo lắng về điện hạt nhân thì cũng nên lo lắng về các nguồn phóng xạ tự nhiên như mặt trời và chuối.