Cách vượt qua nút cổ chai nhiễu loạn thông tin

Đó là một quan sát nghịch lý rằng, càng cố xử lý nhiều thông tin, chúng ta càng khó xử lý.

Thông tin khổng lồ mỗi ngày

Trước khi bạn đọc xong câu này, đã có 300.000 lượt tìm kiếm trên Google. Đó là rất nhiều người, với rất nhiều câu hỏi đa phần là tầm thường, vô nghĩa, hoặc gây tò mò. Điều này đòi hỏi sức mạnh xử lý khổng lồ. Các trung tâm dữ liệu của Google tiêu thụ khoảng 15,5 terawatt giờ điện mỗi năm – tương đương với mức tiêu thụ năng lượng của Paraguay. Đó cũng là mức tiêu thụ của New York, San Francisco và Chicago cộng lại. Khi đối mặt với lượng thông tin lớn như vậy, cần rất nhiều sức mạnh xử lý.

Không chỉ Google phải xử lý lượng thông tin khổng lồ. Theo một nghiên cứu từ Đại học California, trung bình một người Mỹ tiêu thụ 100.000 từ mỗi ngày – từ TV, radio, báo chí, âm nhạc, hội thoại… Tương đương với 34 gigabyte thông tin – giống như xem bộ ba phim Chúa Tể Những Chiếc Nhẫn liên tục 10 lần.

Với lượng thông tin khổng lồ này, chúng ta khó lòng theo kịp. Sự chú ý, khả năng tập trung và giải quyết vấn đề bị giảm sút khi đối mặt với quá nhiều việc phải làm. Giống như bạn đang cố chạy tìm kiếm Google trên một chiếc máy tính đời cũ. Điều này làm giảm đáng kể hiệu quả. Đó chính là những gì lý thuyết nút cổ chai nhiễu loạn đề cập – một nghịch lý rằng càng cố xử lý nhiều, chúng ta càng xử lý được ít.

Từ người rao tin đến tin tức 24/7

Đầu thế kỷ 19, khoảng một nửa dân số Anh không biết đọc. Điều này có nghĩa là phần lớn tin tức và thông tin mà họ nhận được đến từ chuyện phiếm và nghe đồn. Có thể sẽ có một người rao tin hô to các tin tức chính, hoặc bạn trả tiền để nghe ai đó đọc báo. Nhưng phần lớn, tin tức và chuyện phiếm đi đôi với nhau.

Sang thế kỷ 20, khi phần lớn dân số thế giới phát triển đã biết đọc, mọi người chủ yếu nhận tin tức từ một hoặc vài nguồn cố định. Bạn sẽ mua một tờ báo nhất định hoặc xem một kênh tin tức mà bạn yêu thích. Tua nhanh đến ngày nay, mọi thứ đã thay đổi đáng kể. Báo chí ngày càng mất đi sự phổ biến và không còn thành công, nhiều tờ báo nhỏ hoặc địa phương đã phải đóng cửa (đặc biệt là trong thời kỳ COVID). Các kênh tin tức truyền hình cáp cũng gặp khó khăn khi giữ lượng người xem – giảm khoảng một phần ba giữa năm 2020 và 2021.

Thay vào đó, chúng ta có chu kỳ tin tức 24/7 luôn nằm trong túi. Khi mở Twitter hoặc ứng dụng tin tức, bạn sẽ thấy một khoảnh khắc ngắn ngủi khi tin cũ vẫn còn đó. Nhưng chỉ trong nháy mắt, dòng thời gian được làm mới, và những gì cách đây vài giờ đã trở thành lịch sử, nhường chỗ cho các tin tức nóng hổi hoặc tweet mới nhất. Mỗi giây, chúng ta được cung cấp thông tin mới. Mỗi ngày, có năm bài viết quan trọng cần đọc. Thật không ngừng nghỉ, nhưng bạn buộc phải theo kịp.

Bạn không phải Sherlock Holmes

Trong cuốn sách Antifragile, Nassim Nicholas Taleb đã giới thiệu thuật ngữ nút cổ chai nhiễu loạn. Đó là khi chúng ta bị quá tải bởi quá nhiều thông tin (hoặc tiếng ồn), khiến khả năng nhận thức không thể theo kịp. Não bộ của chúng ta có nguồn lực hạn chế, phải chia sẻ cho nhiều chức năng. Vì vậy, dù não có thể đọc năm bài báo mỗi ngày hoặc xem bốn giờ TED Talks, thì các quá trình học tập dài hạn không thể theo kịp. Chúng ta đơn giản không giữ được thông tin đã đọc, hoặc mất tập trung chỉ sau năm phút xem video.

Điều này càng tệ hơn bởi thói quen hiện đại là đa nhiệm, thường chỉ là cách nói giảm để chỉ sự chú ý phân tán. Chúng ta chuyển đổi giữa các tab, xem TV trong khi cầm điện thoại, hoặc nghe podcast ở tốc độ gấp đôi trong lúc mua sắm. Nhưng đa nhiệm siêu năng chỉ là một huyền thoại. Nhà khoa học nhận thức Harold Pashler chỉ ra rằng có bằng chứng rộng rãi về nút cổ chai trung tâm trong hiệu suất làm hai nhiệm vụ cùng lúc. Nghiên cứu của Ruthruff và cộng sự cũng cho thấy bộ não con người có giới hạn cấu trúc vốn có trong kiến trúc nhận thức, dẫn đến sự chậm lại khi thực hiện hai nhiệm vụ đồng thời.

Nói ngắn gọn, não bạn không giỏi như bạn nghĩ. Bạn không phải Sherlock Holmes trong một cảnh quay tua nhanh. Bạn không phải trung tâm dữ liệu Google. Bạn là một con người, và bạn chỉ có thể tiếp nhận một lượng giới hạn thông tin mỗi ngày.

Cách vượt qua nút cổ chai

Hiểu được nút cổ chai nhiễu loạn cho phép chúng ta khắc phục nó. Dưới đây là ba mẹo để bắt đầu:

• Chọn lọc nội dung: Tạo một tài khoản mạng xã hội mới và chỉ theo dõi các tài khoản hoặc người bạn thực sự thấy giá trị. Hãy khắt khe và chỉ chọn nội dung giúp bạn phát triển. Giống như bữa ăn dinh dưỡng đầy đủ sẽ tốt hơn việc ăn thức ăn nhanh cả ngày.

• Làm một việc một lần: Không cần từ bỏ điện thoại, nhưng hãy từ bỏ sự phân tâm. Đặt giới hạn hoặc quy tắc thời gian nếu cần. Nói rằng Tôi chỉ dùng ứng dụng này trong 20 phút hoặc Tôi chỉ đọc tạp chí này sau bữa tối. Đa nhiệm chỉ để khoe, làm một việc một lần mới là chuyên nghiệp.

• Chấp nhận giới hạn của bạn: Bạn sẽ không bao giờ đọc hết tin tức. Bạn sẽ không bao giờ đọc hết các bài phải đọc. Chấp nhận rằng bạn chỉ có thể chọn hai hoặc ba bài và trân trọng điều đó. Đừng tự trách mình vì không năng suất hoặc bỏ lỡ điều gì. Bạn sẽ có được nhiều hơn từ số ít đó so với người siêu năng suất trên Twitter khoe rằng họ đọc năm cuốn sách mỗi tuần.

Sau cùng, nhớ ít còn hơn quên nhiều.