Nhà thiết kế và nhà văn kỳ cựu Frank Lantz suy ngẫm về sức mạnh của trò chơi điện tử trong việc nắm bắt và thể hiện những sự thật tuyệt vời.
Mở đầu
Nhà vật lý xuất chúng thế kỷ 20, Richard Feynman, đã từng nói về cách mà, với tư cách là một nhà khoa học, ông cảm nhận vẻ đẹp của một bông hoa:
Tôi có một người bạn là nghệ sĩ, và đôi khi anh ta đưa ra một quan điểm mà tôi không đồng ý. Anh ta sẽ giơ một bông hoa lên và nói, nhìn xem nó đẹp làm sao, và tôi đồng ý. Sau đó anh ta nói, tôi với tư cách là một nghệ sĩ có thể thấy được vẻ đẹp này, nhưng anh với tư cách là một nhà khoa học lại phân tích nó và biến nó thành một điều nhạt nhẽo, và tôi nghĩ rằng anh ta hơi điên. Trước hết, vẻ đẹp mà anh ta thấy cũng có sẵn cho những người khác, và tôi cũng thấy, tôi tin vậy. Mặc dù tôi có thể không tinh tế về mặt thẩm mỹ như anh ta… Tôi vẫn có thể cảm nhận vẻ đẹp của một bông hoa. Đồng thời, tôi thấy nhiều hơn về bông hoa so với anh ta thấy. Tôi có thể tưởng tượng những tế bào bên trong đó, những hành động phức tạp bên trong, điều đó cũng có một vẻ đẹp riêng. Ý tôi là không chỉ có vẻ đẹp ở kích thước này, ở một centimet; còn có vẻ đẹp ở những kích thước nhỏ hơn, cấu trúc bên trong, và cả các quá trình. Thực tế là màu sắc của hoa tiến hóa để thu hút côn trùng đến thụ phấn cho nó là điều thú vị; điều đó có nghĩa là côn trùng có thể nhìn thấy màu sắc. Nó đặt ra một câu hỏi: liệu cảm giác thẩm mỹ này có tồn tại trong các loài cấp thấp hơn không? Tại sao nó lại thẩm mỹ? Có rất nhiều câu hỏi thú vị mà kiến thức khoa học chỉ làm tăng thêm sự hứng thú, bí ẩn và ngưỡng mộ về một bông hoa. Nó chỉ tăng thêm. Tôi không hiểu sao nó lại có thể làm giảm đi.
Khi tôi nghe nhà thiên văn học học giả
Hơn một thế kỷ trước đó, bài thơ Khi tôi nghe nhà thiên văn học học giả (When i heard the learnd astronomer) của Walt Whitman đã diễn tả một cảm giác có lẽ phần nào nắm bắt được quan điểm của người bạn nghệ sĩ của Feynman:
Khi tôi nghe nhà thiên văn học học giả,
Khi những bằng chứng, những con số được sắp xếp thành cột trước tôi,
Khi tôi được chỉ cho xem những biểu đồ và đồ thị, để cộng, chia và đo lường chúng,
Khi tôi ngồi nghe nhà thiên văn học giảng bài với những tràng pháo tay trong giảng đường,
Chẳng mấy chốc tôi thấy không thể giải thích được sự mệt mỏi và ốm yếu,
Cho đến khi tôi đứng dậy và lướt ra ngoài, tôi tự mình lang thang,
Trong đêm ẩm ướt kỳ diệu, và từ lúc này đến lúc khác,
Nhìn lên trong im lặng tuyệt đối về phía những vì sao.
Vẻ đẹp của trò chơi điện tử
Bài thơ của Whitman gợi ý rằng, thực ra, có một sự căng thẳng giữa hai cách nhìn nhận thế giới khác nhau này. Quan điểm khoa học, với dữ liệu được định lượng và những giải thích logic của nó, có thể mang đến cho chúng ta những cách hiểu mới về thế giới, nhưng cũng có thể làm giảm khả năng thưởng thức thế giới một cách trực tiếp, hiểu nó theo cách trực giác và trải nghiệm vẻ đẹp của nó như một cảm giác thuần túy. Sự căng thẳng giữa hai cách nhìn nhận thế giới này – như một nhà khoa học và như một nhà thơ – là, theo tôi, một khía cạnh thiết yếu của trò chơi điện tử như một hình thức thẩm mỹ và là một khái niệm quan trọng để hiểu cách trò chơi điện tử hoạt động trong văn hóa.
Bài viết này được trích từ cuốn sách Vẻ đẹp của trò chơi điện tử (The Beauty of Games) của Frank Lantz.
Với lời xin lỗi tới Walt Whitman, hãy tưởng tượng trước mặt bạn là hai cột chứa một số từ mà chúng ta dùng để mô tả hai cách nhìn nhận thế giới này: Ở một bên, bạn có Suy Nghĩ, Trí Tuệ và Lý Tính; ở bên kia, bạn có Cảm Xúc, Tình Cảm và Trực Giác. Ở phía bên trái là lĩnh vực của khoa học và logic, còn bên phải là lĩnh vực của nghệ thuật và đạo đức. Một bên là miền của sự giảm thiểu, giải thích, đo lường và sự thật khách quan. Bên kia là miền của những điều không thể giảm thiểu, không thể giải thích, không thể đo lường và sự thật chủ quan.
Một trong những điều khiến trò chơi điện tử trở thành một loại hình thẩm mỹ rất khác là chúng có sự thật khách quan trong chúng. Và vì điều này, chúng thuộc về, theo một nghĩa nào đó, hạng mục đầu tiên, cùng với khoa học, logic, bằng chứng và lý tính.
trò chơi điện tử có sự thật khách quan nghĩa là gì?
Nói trò chơi điện tử có sự thật khách quan nghĩa là gì?
Trong Ode on a Grecian Urn, nhà thơ John Keats viết:
Vẻ đẹp là sự thật, sự thật là vẻ đẹp, – đó là tất cả_
Các ngươi biết trên trái đất, và tất cả các ngươi cần biết.
Chỉ riêng tuyên bố về sự tương đương này dường như đơn giản và dứt khoát. Nhưng bạn chỉ cần đọc đoạn thơ xung quanh để nhận ra câu nói này phức tạp và tinh tế đến mức nào. Dấu ngoặc kép xung quanh cụm từ? Chúng xuất hiện trong bài thơ vì, bạn thấy đấy, đó là chiếc bình đang nói. Keats tưởng tượng vật thể đẹp đẽ này đang truyền tải thông điệp về sự thật và vẻ đẹp đến ai đó trong tương lai, sau khi chính nhà thơ đã qua đời. Một ai đó giống như bạn hoặc tôi. Và chúng ta có thể nghe thông điệp này, phải không? Nó có thể không đơn giản hoặc dứt khoát, nhưng nó không phải là vô nghĩa, cũng không phải chỉ là một cụm từ đẹp nhưng rỗng tuếch. Chúng ta hiểu nó có nghĩa là gì – rằng nghệ thuật có sức mạnh nắm bắt và thể hiện những sự thật tuyệt vời, ngay cả khi, trong quá trình đó, tác phẩm nghệ thuật bị tách khỏi dòng chảy của cuộc sống, bị đình chỉ ngoài chuỗi sự kiện là nguồn gốc của ý nghĩa thông thường và trở nên kỳ lạ.
Đối với nhà phê bình phim ảnh có ảnh hưởng André Bazin, sức mạnh của sự thật trong việc tạo ra vẻ đẹp được thể hiện qua mối quan hệ của nhiếp ảnh với hiện thực. Có điều gì đó mang tính phổ quát, thiêng liêng về thực tế vật lý của mảnh thế giới nhỏ trước ống kính của máy ảnh, những vật thể và con người thực sự và ánh sáng thực sự phản chiếu từ chúng và được ghi lại trong cấu trúc hóa học của cuộn phim.
Sức mạnh của sự thật
Nhiều thế hệ diễn viên đã tìm kiếm sức mạnh của sự thật trong trái tim của diễn xuất, sợi dây thực tế mỏng manh ở trung tâm của cơn lốc tưởng tượng phức tạp của nhà hát. Nhạc sĩ cũng tìm kiếm điều đó, được phản ánh trong khái niệm nốt nhạc sai. Và bất kỳ ai tham gia vào quá trình sáng tạo hoặc nghệ thuật nào cũng nhận ra khao khát tìm kiếm khoảnh khắc sự thật hoàn hảo đó, nơi một cử chỉ, chi tiết, hình ảnh hoặc cụm từ cảm thấy không thể phủ nhận, không thể tranh cãi là đúng.
Sự thật mà nghệ thuật tìm cách thể hiện là gì? Đôi khi đó là tính xác thực – mức độ mà một sự thể hiện phản ánh chính xác một khía cạnh nào đó của thế giới mà nó tìm cách bắt chước. Nhưng mối quan hệ giữa sự thật và vẻ đẹp còn sâu xa hơn sự tương đồng chính xác. Nó cũng bao gồm sự phấn khích của sự công nhận đi kèm với khoảnh khắc của cảm xúc mãnh liệt, sự run rẩy của niềm vui thực sự không thể giả mạo, tia lửa báo hiệu rằng điều này hoạt động – dù chúng ta có muốn hay không, dù chúng ta nghĩ rằng nó nên thế, dù nó được cho là thế, dù sách vở, công thức, kỹ thuật hay lý thuyết của chúng ta nói gì – điều này hoạt động.
Trong The Critique of Judgment, mà có thể nói là điểm khởi đầu của thẩm mỹ hiện đại, Immanuel Kant nhấn mạnh tầm quan trọng của phản ứng cảm xúc đối với vẻ đẹp. Đối với Kant, sự thật trong vẻ đẹp là sự nhận thức rằng niềm vui mà chúng ta cảm nhận khi đối diện với nó là điều mà những người khác cũng sẽ cảm nhận. Mặc dù cảm giác này xảy ra với chúng ta, một lát cắt sinh động trong trải nghiệm nội tại của chúng ta, nó không phải là riêng tư; đó là một khoảnh khắc của sự chia sẻ nhân loại. Trải nghiệm thẩm mỹ chính là tia lửa kết nối giữa những phản ứng chủ quan sâu thẳm nhất của chúng ta và sự thật khách quan rằng chúng ta là con người và những phản ứng của chúng ta có một sự trùng lặp tất yếu với người khác. Vẻ đẹp, đối với Kant, là sự nhận ra rằng chúng ta không cô đơn.
