9 sự thật gây sốc nhất về sự tuyệt chủng toàn cầu – và cách ngăn chặn nó

Khắp nơi trên thế giới, động vật hoang dã đang phải đối mặt với mối đe dọa nghiêm trọng.

Số phận của Trái Đất và sự tàn phá của thế giới tự nhiên gần đây đã được chú ý với sự ra mắt của bộ phim tài liệu A life on our planet của Sir David Attenborough trên Netflix.

Đây là một sự thay đổi so với định dạng tài liệu thiên nhiên thông thường của ông, thay vào đó là nỗi buồn về những thiệt hại do biến đổi khí hậu và các hình thức can thiệp khác của con người gây ra.

Đây là một tác phẩm đầy cảm xúc khi nhà tự nhiên học này kể lại những thay đổi môi trường mà ông đã chứng kiến tận mắt trong suốt sự nghiệp của mình, chẳng hạn như sự tàn phá của rừng nhiệt đới Borneo và sự suy giảm của loài đười ươi bản địa.

9 sự thật gây sốc nhất về sự tuyệt chủng toàn cầu

Dưới đây là 9 lý do khiến chúng ta cũng nên quan tâm đến tương lai của hành tinh và hàng triệu loài đang gọi nó là ngôi nhà.

Hơn một triệu loài hiện đang có nguy cơ tuyệt chủng

Hơn một triệu loài động vật và thực vật hiện đang có nguy cơ tuyệt chủng – nhiều hơn bao giờ hết trong lịch sử loài người, theo nền tảng Khoa học – Chính sách Quốc tế về Đa dạng Sinh học và Dịch vụ Hệ sinh thái (IPBES).

Kích thước quần thể động vật hoang dã giảm hai phần ba kể từ năm 1970

Kích thước quần thể động vật hoang dã trên toàn cầu đã giảm trung bình 68% đối với các loài lưỡng cư, chim, cá, động vật có vú và bò sát trong giai đoạn từ năm 1970 đến năm 2018, theo Báo cáo Hành tinh Sống 2020 của WWF.

Các khu vực cận nhiệt đới của châu Mỹ có sự suy giảm lớn nhất

Nghiên cứu của WWF cũng cho biết đã có sự suy giảm 94% quần thể động vật hoang dã tại các khu vực cận nhiệt đới của châu Mỹ trong vòng 50 năm kể từ năm 1970 – mức giảm lớn nhất được ghi nhận ở bất kỳ nơi nào trên Trái Đất.

Các loài đang chết dần với tần suất cao hơn bao giờ hết

Các loài hiện đang chết đi với tần suất cao gấp 1.000 lần so với trong 60 triệu năm trước khi con người xuất hiện, theo một nghiên cứu năm 2014 của Đại học Brown ở Mỹ. Báo cáo này nhấn mạnh sự cấp thiết phải bảo tồn những gì còn lại, tác giả chính Jurriaan de Vos cho biết.

Các loài sống dưới nước ngọt suy giảm nhanh hơn bất kỳ loại nào khác

Số lượng các loài động vật hoang dã nước ngọt đang giảm nhanh hơn nhiều so với các loài khác, giảm trung bình 84% từ năm 1970 đến năm 2018, theo Báo cáo Hành tinh Sống 2020 của WWF. Con số này cũng tăng thêm 1% so với 83% được báo cáo hai năm trước đó.

Những vùng rừng nhiệt đới bị mất do nông nghiệp

Khoảng 100 triệu hecta rừng nhiệt đới đã bị mất trong khoảng từ năm 1980 đến năm 2000, theo IPBES. Nguyên nhân chủ yếu là do chăn nuôi gia súc ở Mỹ Latin và các đồn điền ở Đông Nam Á, các nhà nghiên cứu bổ sung.

Gần 40% các loài thực vật có nguy cơ tuyệt chủng

Có tới bốn trong số mười loài thực vật (39,4%) đang có nguy cơ tuyệt chủng, theo Báo cáo Tình trạng Thế giới của Thực vật và Nấm của Vườn Thực vật Hoàng gia Kew. Một thách thức khác là xác định các loài này trước khi tuyệt chủng, với 1.942 loài thực vật mới được xác định chỉ trong năm ngoái.

Nông nghiệp công nghiệp thúc đẩy sự suy giảm của côn trùng

Tốc độ suy giảm chóng mặt có thể dẫn đến việc hơn 40% các loài côn trùng trên thế giới biến mất trong vài thập kỷ tới – với nguyên nhân chính là do mất môi trường sống vì nông nghiệp công nghiệp, theo một nghiên cứu được công bố trên Science Direct.

Các loài chim cũng đang đối mặt với mối đe dọa giảm quần thể

Khoảng 3,5% các loài chim thuần chủng đã tuyệt chủng kể từ năm 2016, theo báo cáo của IPBES. Ngoài ra, gần một phần tư (23%) các loài chim đang bị đe dọa đã chịu ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, theo Báo cáo đánh giá toàn cầu về Đa dạng Sinh học và Dịch vụ Hệ sinh thái.

Tại sao đa dạng sinh học lại quan trọng?

Cả báo cáo IPBES 2019 và WWF 2020 đều nhấn mạnh rằng sự mất mát của các môi trường sống và loài là một mối đe dọa đối với sự sống trên Trái Đất tương đương với biến đổi khí hậu.

Đa dạng sinh học không chỉ quan trọng đối với một thế giới tự nhiên phong phú. Sự suy giảm của nó còn đe dọa sinh kế, kinh tế, an ninh lương thực và sức khỏe của tám triệu người trên toàn thế giới – một thực tế được nhận thức rõ hơn qua tác động của đại dịch Covid 19 đang diễn ra.

Nhưng chưa phải là tất cả đã mất. Mặc dù Attenborough cho rằng sự tàn phá này là sai lầm lớn nhất của nhân loại, thông điệp cuối cùng của ông lại mang tính lạc quan hơn: Nếu chúng ta hành động ngay bây giờ, chúng ta vẫn có thể sửa chữa.

Chúng ta có thể làm gì để cứu hành tinh?

Các chuyên gia đồng ý rằng một trong những cách tốt nhất để cứu hành tinh là thông qua việc chuyển đổi hệ thống lương thực toàn cầu, khi nông nghiệp chiếm gần 60% sự mất mát đa dạng sinh học toàn cầu và khoảng một phần tư lượng khí thải CO2 trên toàn thế giới.

Người tiêu dùng có thể tạo ra sự khác biệt bằng cách ăn ít thịt hơn và lựa chọn thực phẩm bền vững hơn, vì việc chăn nuôi sử dụng rất nhiều đất và nước.

Trong khi đó, nông dân có thể được hỗ trợ để giảm việc sử dụng phân bón và thuốc trừ sâu, đa dạng hóa cây trồng và dần dần loại bỏ cày xới để giảm thiểu tác động đến môi trường.

Bảo tồn cũng rất quan trọng để đảo ngược sự mất mát của đa dạng sinh học, với IPBES nhấn mạnh tầm quan trọng của việc có sự tham gia của cộng đồng địa phương – để mang lại lợi ích cho cả thiên nhiên và con người.

Sự tàn phá của đa dạng sinh học và biến đổi khí hậu là hai mặt của một đồng xu, vì vậy các biện pháp giảm phát thải carbon và ô nhiễm – như hạn chế đi lại, sử dụng các dạng năng lượng thân thiện hơn với môi trường và thực hiện các lựa chọn tiêu dùng thân thiện hơn với sinh thái – cũng là những yếu tố then chốt.

Vì như Attenborough nói: Nếu chúng ta chăm sóc thiên nhiên, thiên nhiên sẽ chăm sóc chúng ta. Khi thế giới tiếp tục phải chịu đựng hậu quả của Covid 19, có lẽ chưa bao giờ một thông điệp như vậy lại trở nên quan trọng hơn.