Edgar Allan Poe | Sự sụp đổ của dòng họ Usher

Edgar Allan Poe (1809 – 1849) là một trong những nhà văn, nhà thơ, và nhà phê bình văn học nổi tiếng nhất nước Mỹ. Ông được coi là bậc thầy của thể loại truyện ngắn và là người tiên phong trong văn học trinh thám và kinh dị. Cuộc đời đầy bi kịch và sự cô độc của ông đã ảnh hưởng sâu sắc đến các tác phẩm văn học mà ông sáng tạo ra. Poe nổi tiếng với khả năng khắc họa sự u ám, bí ẩn và cảm giác bất an thông qua ngôn ngữ sắc sảo và lối kể chuyện tinh tế.

Đọc sách Sự sụp đổ của dòng họ Usher tại đây.

Đọc sách Tuyển tập truyện kinh dị Edgar Allan Poe tại đây.

Đọc sách Vụ án mạng đường Morgue tại đây.

Vào một ngày u ám, tối tăm và không một tiếng động trong mùa thu của năm 18xx, khi những đám mây treo nặng nề trên bầu trời, tôi đã đi một mình, trên lưng ngựa, qua một vùng đất hoang sơ và buồn tẻ. Cuối cùng, khi bóng tối buông xuống, tôi thấy mình đứng trước ngôi nhà u ám của gia đình Usher. Tôi không biết tại sao, nhưng ngay khi nhìn thấy ngôi nhà, một cảm giác buồn bã khó chịu tràn ngập tâm hồn tôi. Tôi nói khó chịu bởi vì cảm giác đó không hề được xoa dịu bởi một chút nào của cảm xúc nửa vui nửa buồn, như thường xuất hiện khi tâm trí ta gặp những hình ảnh thiên nhiên hoang vắng hay đáng sợ. Tôi nhìn vào khung cảnh trước mắt – ngôi nhà đơn độc, những bức tường lạnh lẽo, những cửa sổ trống rỗng như mắt người chết, vài đám cỏ hoang, và những thân cây trắng xám đã mục nát. Cảm giác buồn thảm của tôi giống như một cơn ác mộng sau khi kẻ nghiện ngập tỉnh giấc từ cơn say thuốc phiện – một sự đột ngột quay về thực tế đầy đắng cay, khi tấm màn hư ảo bị xé toang. Có một cảm giác lạnh lẽo, tim co thắt, và một nỗi buồn không thể xoa dịu, đến mức không một sức tưởng tượng nào có thể biến nó thành một cái gì đó huy hoàng.

Tôi ngừng lại để suy nghĩ, điều gì khiến tôi cảm thấy kinh hoàng khi nhìn vào ngôi nhà Usher? Đó là một bí ẩn mà tôi không thể giải đáp. Tôi không thể xử lý được những ý tưởng mờ ảo tràn ngập trong tâm trí khi tôi suy ngẫm. Tôi buộc phải đi đến một kết luận không thỏa mãn, rằng mặc dù có những sự kết hợp của các đối tượng thiên nhiên đơn giản có thể tạo ra cảm giác đó cho chúng ta, nhưng việc phân tích sức mạnh này vẫn nằm ngoài tầm hiểu biết của chúng ta. Tôi tự nghĩ rằng chỉ cần một sự sắp xếp khác của các yếu tố trong cảnh quan có thể làm giảm đi, hoặc thậm chí xóa bỏ hoàn toàn khả năng tạo nên cảm giác buồn rầu. Với ý nghĩ đó, tôi kéo dây cương ngựa và tiến tới một vũng nước đen xám, lấp lánh trước ngôi nhà, nhìn xuống – nhưng với một cơn rùng mình mạnh mẽ hơn trước – vào hình ảnh phản chiếu của cỏ xám, những thân cây ghê rợn và những cửa sổ trống rỗng.

Tuy nhiên, tôi đã quyết định sẽ ở lại trong ngôi nhà này một vài tuần. Chủ nhân của nó, Roderick Usher, từng là một người bạn thân thiết của tôi từ thời thơ ấu; nhưng đã nhiều năm trôi qua kể từ lần cuối chúng tôi gặp nhau. Một lá thư từ anh ta đã đến tay tôi khi tôi đang ở một vùng xa xôi trong đất nước – một bức thư đầy sự van nài, khiến tôi không thể từ chối mà phải đến gặp trực tiếp. Bức thư viết với nét chữ run rẩy, người viết nói về căn bệnh cơ thể đau đớn – và một căn bệnh tâm thần đè nặng lên anh ta – cùng với mong muốn mãnh liệt được gặp tôi, như một người bạn thân duy nhất còn lại, với hy vọng có thể xoa dịu phần nào căn bệnh bằng sự vui vẻ từ sự hiện diện của tôi. Cách mà tất cả những điều này được diễn đạt trong bức thư – cùng với sự chân thành trong yêu cầu của anh – khiến tôi không thể chần chừ, và tôi lập tức đáp lại lời mời kỳ lạ này.

Mặc dù khi còn nhỏ, chúng tôi rất thân thiết, nhưng thực sự tôi biết rất ít về bạn mình. Anh ta luôn là một người kín đáo và xa cách. Tuy nhiên, tôi biết rằng gia đình rất cổ xưa của anh ta nổi tiếng từ bao đời với tính nhạy cảm đặc biệt, biểu lộ qua nhiều tác phẩm nghệ thuật cao quý, và gần đây là những hành động từ thiện âm thầm nhưng rộng lượng, cùng với sự đam mê sâu sắc đối với những phức tạp của âm nhạc. Tôi cũng biết được một sự thật đáng chú ý rằng dòng họ Usher, dù đã tồn tại từ rất lâu, chưa từng có bất kỳ nhánh nào bền vững. Nói cách khác, toàn bộ gia đình luôn nằm trong một dòng truyền thừa trực tiếp từ cha sang con, và không hề có sự biến đổi nào lớn trong cấu trúc gia đình. Điều này, tôi nghĩ, đã làm cho gia đình và ngôi nhà của họ trở nên hòa quyện đến mức không thể tách rời, đến mức người ta không còn gọi đây là ngôi nhà của Usher mà chỉ đơn giản là Nhà Usher, một tên gọi gợi ý rằng nó bao hàm cả gia đình và ngôi nhà.

Như tôi đã nói, hiệu ứng duy nhất từ việc nhìn xuống vũng nước là làm sâu thêm ấn tượng kỳ lạ ban đầu. Không nghi ngờ gì, việc tôi nhận ra sự gia tăng nhanh chóng của nỗi ám ảnh siêu nhiên – vì sao tôi không nên gọi nó như thế? – đã thúc đẩy chính sự gia tăng đó. Đây là quy luật nghịch lý của mọi cảm xúc dựa trên sự sợ hãi. Và có lẽ chính vì lý do đó mà khi tôi ngẩng mắt lên nhìn ngôi nhà từ hình ảnh phản chiếu trong hồ, một ý nghĩ kỳ lạ trỗi dậy trong đầu tôi – một ý nghĩ thật nực cười đến mức tôi chỉ đề cập đến nó để thể hiện sự mãnh liệt của cảm giác đang đè nặng lên tôi. Tôi thực sự đã tự thuyết phục mình rằng ngôi nhà và toàn bộ khu đất này bị bao phủ bởi một bầu không khí riêng biệt, không liên quan gì đến không khí trên trời, mà như thể nó đã bốc lên từ những cây cối mục nát, những bức tường xám xịt, và cái hồ yên tĩnh – một thứ hơi nước độc hại và huyền bí, u ám, trì trệ, mờ nhạt và mang màu chì.

Rũ bỏ khỏi tâm hồn những điều có lẽ chỉ là một giấc mơ, tôi nhìn kỹ hơn vào hiện thực của ngôi nhà. Đặc điểm chính của nó dường như là sự cổ xưa quá mức. Sự biến đổi màu sắc qua thời gian đã rất rõ rệt. Nấm mốc nhỏ li ti phủ kín toàn bộ mặt ngoài, treo lơ lửng như một mạng nhện mỏng manh từ mái hiên. Tuy nhiên, tất cả điều này không phải là dấu hiệu của sự hư hỏng quá mức. Không có phần nào của công trình bị sụp đổ; và có một sự mâu thuẫn kỳ lạ giữa sự kết hợp hoàn hảo của các bộ phận và tình trạng vỡ vụn của từng viên đá. Điều này khiến tôi nhớ đến tổng thể bề ngoài của một tác phẩm gỗ cổ đã mục rữa trong một hầm mộ bị lãng quên, không bị tác động bởi hơi thở của không khí bên ngoài. Ngoài dấu hiệu rộng lớn của sự suy tàn này, ngôi nhà ít có dấu hiệu của sự không ổn định. Có lẽ một người quan sát kỹ lưỡng có thể phát hiện ra một vết nứt hầu như không nhìn thấy được, kéo dài từ mái nhà xuống mặt tiền theo hình zigzag, rồi biến mất vào làn nước âm u của hồ.

Nhìn thấy những điều này, tôi đi qua một đoạn đường ngắn để vào nhà. Một người hầu chờ sẵn nhận lấy con ngựa của tôi, và tôi bước vào vòm cổng Gothic của đại sảnh. Một người hầu khác, với bước chân rón rén, dẫn tôi đi qua nhiều lối đi tối tăm và phức tạp để đến phòng làm việc của chủ nhân.

Tôi vừa đề cập đến tình trạng bệnh lý của dây thần kinh thính giác khiến tất cả các âm thanh đều trở nên không thể chịu nổi đối với người bệnh bạn tôi, ngoại trừ những âm thanh nhất định từ các nhạc cụ dây. Có lẽ chính sự giới hạn hẹp mà anh ấy tự đặt ra cho mình trên cây đàn guitar đã góp phần lớn tạo nên nét kỳ dị trong cách trình diễn của anh ấy. Tuy nhiên, sự dễ dàng cuồng nhiệt trong các tác phẩm ngẫu hứng của anh ấy không thể được giải thích như vậy. Chúng phải là, và thực sự là, kết quả của sự tập trung tinh thần mãnh liệt mà tôi đã đề cập trước đó, chỉ xuất hiện trong những khoảnh khắc đặc biệt của sự kích thích cao độ. Lời của một trong những đoạn ngẫu hứng này tôi vẫn dễ dàng nhớ được. Tôi có lẽ bị ấn tượng sâu sắc hơn bởi bài ngẫu hứng này vì trong lớp ý nghĩa ẩn hoặc huyền bí, tôi tưởng như lần đầu tiên nhận ra rằng Usher đã hoàn toàn ý thức được sự sụp đổ của lý trí vững chắc của mình. Những vần thơ, có tựa đề Cung điện ma ám, được thể hiện gần như chính xác như sau:

I.

Trong thung lũng xanh nhất của chúng ta,

Được các thiên thần tốt lành cư ngụ,

Từng có cung điện đẹp đẽ và trang nghiêm,

Cung điện rực rỡ - đứng hiên ngang.

Trong vương quốc của Ý Tưởng vua trị vì,

Nó đứng đó!

Không thiên thần nào giang cánh,

Trên một công trình đẹp đến thế.

II.

Cờ xí vàng rực rỡ, huy hoàng,

Bay phấp phới trên nóc cung điện;

(Đó – tất cả điều này – thuộc về thời xưa xa lắc)

Và từng luồng gió dịu dàng lướt nhẹ,

Vào ngày ngọt ngào ấy,

Trên các thành lũy phai nhạt, trang trọng,

Một mùi hương có cánh bay đi.

III.

Khách lữ hành trong thung lũng hạnh phúc ấy,

Qua hai cửa sổ sáng lấp lánh đã thấy,

Những linh hồn chuyển động theo nhịp nhạc,

Dưới âm luật của cây đàn lutes chuẩn chỉnh,

Xung quanh ngai vàng, nơi một nhà vua trị vì,

(Hoàng tử vương giả!)

Trong vinh quang xứng đáng của ngài,

Người cai trị vương quốc được nhìn thấy.

IV.

Và cánh cửa cung điện đẹp đẽ phát sáng,

Những ngọc trai và hồng ngọc rực rỡ,

Qua đó từng dòng âm thanh tuôn chảy,

Lấp lánh không ngừng,

Một đoàn tiếng vang có nhiệm vụ ngọt ngào,

Chỉ để hát,

Với giọng ca đẹp vô song,

Sự thông thái và trí tuệ của vị vua.

V.

Nhưng những điều ác, trong y phục sầu muộn,

Tấn công vào vị trí cao của nhà vua;

(Ah, chúng ta hãy than khóc, vì chẳng bao giờ có bình minh,

Chiếu sáng ngài, cô độc!)

Và, xung quanh ngôi nhà của ngài, vinh quang,

Đã từng đỏ rực và nở hoa,

Giờ chỉ là một câu chuyện nhớ mang máng,

Của thời gian đã bị chôn vùi.

VI.

Và bây giờ khách du hành trong thung lũng ấy,

Qua cửa sổ đỏ rực ánh sáng, thấy,

Những hình bóng lớn di chuyển kỳ quái,

Theo một giai điệu rối loạn;

Và, giống như dòng sông ghê rợn chảy nhanh,

Qua cánh cửa nhợt nhạt,

Một đám đông kinh hoàng lao ra mãi mãi,

Và cười – nhưng không bao giờ mỉm cười nữa.

Bản gốc bài thơ The haunted palace:

I.

In the greenest of our valleys,

By good angels tenanted,

Once fair and stately palace,

Radiant palace – reared its head.

In the monarch Thoughts dominion,

It stood there!

Never seraph spread a pinion,

Over fabric half so fair.

II.

Banners yellow, glorious, golden,

On its roof did float and flow;

(This – all this – was in the olden

Time long ago)

And every gentle air that dallied,

In that sweet day,

Along the ramparts plumed and pallid,

A winged odour went away.

III.

Wanderers in that happy valley,

Through two luminous windows saw,

Spirits moving musically,

To a lutes well-tuned law,

Round about a throne, where sitting,

(Porphyrogene!)

In state his glory well befitting,

The ruler of the realm was seen.

IV.

And all with pearl and ruby glowing,

Was the fair palace door,

Through which came flowing, flowing, flowing,

And sparkling evermore,

A troop of Echoes whose sweet duty,

Was but to sing,

In voices of surpassing beauty,

The wit and wisdom of their king.

V.

But evil things, in robes of sorrow,

Assailed the monarchs high estate;

(Ah, let us mourn, for never morrow,

Shall dawn upon him, desolate!)

And, round about his home, the glory,

That blushed and bloomed,

Is but a dim-remembered story,

Of the old time entombed.

VI.

And travellers now within that valley,

Through the red-litten windows, see,

Vast forms that move fantastically,

To a discordant melody;

While, like a rapid ghastly river,

Through the pale door,

A hideous throng rush out forever,

And laugh – but smile no more.

Tôi vẫn nhớ rõ rằng những gợi ý phát sinh từ bài ballad này đã dẫn chúng tôi vào một dòng suy nghĩ, nơi mà một ý kiến của Usher trở nên hiển nhiên. Tôi nhắc đến ý kiến này không phải vì nó mới lạ (vì những người khác cũng đã nghĩ như vậy), mà vì sự kiên trì mà anh ta duy trì nó. Ý kiến này, dưới dạng tổng quát, cho rằng tất cả thực vật đều có cảm giác. Tuy nhiên, trong trí tưởng tượng hỗn loạn của mình, ý tưởng này đã có một tính chất táo bạo hơn, và xâm phạm, trong những điều kiện nhất định, vào thế giới của các vật vô cơ. Tôi không đủ từ ngữ để diễn tả đầy đủ phạm vi hay sự buông thả của niềm tin của anh ta. Tuy nhiên, niềm tin này có liên quan (như tôi đã đề cập trước đây) đến những tảng đá xám của ngôi nhà tổ tiên anh ta. Các điều kiện của sự cảm giác đã được thỏa mãn ở đây, anh ta tưởng tượng, thông qua cách sắp đặt các tảng đá này – trong trật tự bố trí của chúng, cũng như các loài nấm bao phủ chúng, và những cây mục nát đứng xung quanh – nhưng trên hết là trong sự chịu đựng không bị quấy rầy kéo dài của sự sắp đặt này, và trong sự phản chiếu của nó trên mặt nước tĩnh lặng của cái ao. Bằng chứng của cảm giác – anh ta nói, (và tôi giật mình khi anh ta nói vậy) – có thể thấy được trong sự ngưng tụ dần dần nhưng chắc chắn của một bầu không khí riêng xung quanh mặt nước và những bức tường. Kết quả, anh ta nói thêm, có thể thấy được trong ảnh hưởng âm thầm nhưng khẩn thiết và kinh hoàng đã định hình số phận của gia đình anh ta trong nhiều thế kỷ, và biến anh ta thành con người mà tôi đang thấy – chính anh ta. Những ý kiến như vậy không cần phải bình luận, và tôi sẽ không bình luận gì thêm.

Những cuốn sách – những cuốn sách đã hình thành không ít phần trong cuộc sống tinh thần của người bệnh trong nhiều năm – như có thể đoán được, đều phản ánh tính cách huyễn hoặc này. Chúng tôi cùng nhau nghiền ngẫm những tác phẩm như Ververt et Chartreuse của Gresset; Belphegor của Machiavelli; Thiên đường và Địa ngục của Swedenborg; Chuyến du hành dưới lòng đất của Nicholas Klimm của Holberg; Chiromancy của Robert Flud, của Jean D’Indagine và của De la Chambre; Cuộc hành trình vào khoảng xanh thẳm của Tieck; và Thành phố mặt trời của Campanella. Một cuốn sách yêu thích là ấn bản nhỏ bằng octavo của Directorium Inquisitorum, của Dominican Eymeric de Gironne; và có những đoạn trong Pomponius Mela, về những Satyr và AEgipan cổ xưa của Châu Phi, mà Usher ngồi mơ màng hàng giờ. Tuy nhiên, niềm vui lớn nhất của anh ta là khi đọc một cuốn sách hiếm và kỳ lạ trong một cuốn Gothic in quarto – cuốn sổ tay của một nhà thờ đã bị lãng quên – Vigilae Mortuorum secundum Chorum Ecclesiae Maguntinae.

Tôi không thể không nghĩ đến nghi lễ kỳ lạ của tác phẩm này, và về ảnh hưởng có thể có của nó đối với người bệnh tâm thần, khi vào một buổi tối, sau khi thông báo đột ngột với tôi rằng quý bà Madeline đã qua đời, anh ta tuyên bố ý định bảo quản thi hài của cô trong hai tuần (trước khi chôn cất cuối cùng) trong một trong những hầm mộ nằm trong bức tường chính của tòa nhà. Tuy nhiên, lý do thế tục được đưa ra cho hành động kỳ lạ này là điều mà tôi không cảm thấy có quyền phản đối. Người anh trai đã quyết định điều này (như anh ta nói với tôi) sau khi xem xét tính chất bất thường của căn bệnh của người đã khuất, một số câu hỏi xâm phạm và đầy tham vọng từ các bác sĩ của cô ấy, và vị trí xa xôi, hẻo lánh của khu mộ gia đình. Tôi sẽ không phủ nhận rằng khi nhớ lại khuôn mặt đen tối của người mà tôi đã gặp trên cầu thang vào ngày tôi đến nhà, tôi không muốn phản đối điều mà tôi cho là, tốt nhất, chỉ là một biện pháp phòng ngừa vô hại, và không phải không tự nhiên.

Theo yêu cầu của Usher, tôi đã đích thân giúp anh ta sắp xếp việc chôn cất tạm thời. Sau khi thi thể được đặt vào quan tài, chỉ có hai chúng tôi mang nó đến nơi an nghỉ. Hầm mộ mà chúng tôi đặt thi thể (và đã bị bỏ hoang quá lâu khiến ngọn đuốc của chúng tôi, bị ngạt trong không khí ngột ngạt, chỉ phát ra chút ánh sáng để điều tra) nhỏ, ẩm ướt, và hoàn toàn không có bất kỳ lối vào nào cho ánh sáng; nằm ở độ sâu lớn, ngay bên dưới phần của tòa nhà nơi có phòng ngủ của tôi. Nơi này dường như đã từng được sử dụng trong thời phong kiến xa xưa với mục đích tàn ác nhất của một ngục tối, và trong những ngày sau đó, như là nơi lưu trữ thuốc súng, hoặc một chất dễ cháy khác, vì một phần của sàn nhà, và toàn bộ bên trong của một lối đi dài mà chúng tôi đi qua để đến đó, đã được bọc cẩn thận bằng đồng. Cánh cửa, bằng sắt khổng lồ, cũng được bảo vệ tương tự. Trọng lượng khổng lồ của nó gây ra một âm thanh rít sắc nhọn khi nó di chuyển trên bản lề.

Sau khi đặt gánh nặng tang tóc của chúng tôi lên giá trong khu vực kinh hoàng này, chúng tôi hơi lật nắp quan tài chưa vặn vít và nhìn vào khuôn mặt của người nằm trong đó. Một sự tương đồng nổi bật giữa người anh và người em gái bây giờ mới thu hút sự chú ý của tôi; và Usher, có lẽ đoán được suy nghĩ của tôi, lẩm bẩm một vài lời mà từ đó tôi biết được rằng người đã khuất và anh ta là cặp song sinh, và luôn có một mối đồng cảm khó hiểu giữa họ. Tuy nhiên, chúng tôi không dừng lại lâu trên người chết - vì chúng tôi không thể nhìn cô ấy mà không cảm thấy kinh sợ. Căn bệnh đã đưa cô ấy vào hầm mộ trong độ chín của tuổi trẻ, đã để lại, như thường thấy trong tất cả các bệnh lý mang tính chất cataleptical (hôn mê giả chết), một sự chế giễu của một làn ửng hồng nhạt trên ngực và khuôn mặt, và nụ cười còn vương lại trên môi mà vô cùng đáng sợ trong cái chết. Chúng tôi đặt lại và vặn chặt nắp quan tài, rồi sau khi khóa cửa sắt, khó nhọc trở lại những căn phòng u ám không kém của phần trên ngôi nhà.

Và bây giờ, sau vài ngày đau buồn đắng cay trôi qua, một sự thay đổi rõ ràng xuất hiện trên những đặc điểm của rối loạn tâm trí của bạn tôi. Thói quen thường ngày của anh ta đã biến mất. Các hoạt động thông thường của anh ta bị bỏ bê hoặc lãng quên. Anh ta đi lang thang từ phòng này sang phòng khác với những bước đi vội vã, không đều và không mục đích. Sắc mặt tái nhợt của anh ta, nếu có thể, đã trở nên kinh khủng hơn – nhưng ánh sáng trong mắt anh ta đã hoàn toàn tắt lịm. Giọng nói khàn khàn đôi khi của anh ta cũng không còn được nghe thấy nữa; và một giọng run rẩy, như thể sợ hãi tột độ, thường xuyên đặc trưng cho lời nói của anh ta. Có những lúc, tôi nghĩ rằng tâm trí luôn xao động của anh ta đang cố gắng giấu giếm một bí mật đè nặng, để tiết lộ mà anh ta phải đấu tranh tìm kiếm sự can đảm cần thiết. Nhưng rồi, đôi khi, tôi buộc phải chấp nhận rằng đó chỉ là những sự kỳ quái không thể giải thích được của chứng điên loạn, vì tôi nhìn thấy anh ta chăm chú nhìn vào khoảng không hàng giờ, như thể đang lắng nghe một âm thanh tưởng tượng nào đó. Không có gì ngạc nhiên khi tình trạng của anh ta khiến tôi kinh hoàng – rằng nó lây nhiễm sang tôi. Tôi cảm thấy, một cách chậm rãi nhưng chắc chắn, sự ảnh hưởng hoang dã của những niềm tin mê tín kỳ lạ nhưng ấn tượng của anh ta len lỏi vào tôi.

Đặc biệt là khi tôi đi ngủ vào đêm thứ bảy hoặc thứ tám sau khi đưa bà Madeline vào hầm mộ, tôi mới cảm nhận đầy đủ sức mạnh của những cảm giác đó. Giấc ngủ không đến gần giường tôi – trong khi thời gian dần trôi qua. Tôi cố gắng dùng lý trí để vượt qua sự lo lắng đang chiếm ưu thế trong tôi. Tôi cố gắng tin rằng nhiều, nếu không phải tất cả những gì tôi cảm thấy, là do sự ảnh hưởng rối loạn của đồ nội thất u ám trong phòng – của những tấm màn tối tăm và rách nát, bị tra tấn vào chuyển động bởi hơi thở của một cơn bão đang nổi lên, đung đưa thất thường trên tường và rung lên không yên quanh những vật trang trí trên giường. Nhưng những nỗ lực của tôi đều vô ích. Một sự run rẩy không thể kiềm chế dần dần lan tỏa khắp cơ thể tôi; và cuối cùng, có một sự sợ hãi không rõ nguyên nhân đè nặng lên tim tôi. Với một tiếng thở dốc và cố gắng, tôi lắc mình thoát khỏi nó và ngồi dậy trên gối, nhìn vào bóng tối đặc quánh của căn phòng, lắng nghe – tôi không biết vì sao, ngoại trừ một linh cảm thôi thúc tôi – những âm thanh trầm và không rõ ràng nào đó vang lên qua những khoảng ngắt của cơn bão, cách quãng dài, tôi không biết từ đâu đến. Bị áp đảo bởi cảm giác kinh hoàng mãnh liệt, không thể giải thích nhưng không thể chịu đựng nổi, tôi vội vã mặc quần áo (vì tôi cảm thấy rằng mình sẽ không thể ngủ thêm trong đêm), và cố gắng đánh thức mình khỏi trạng thái đáng thương mà tôi đã rơi vào, bằng cách đi đi lại lại nhanh chóng trong phòng.

Tôi chỉ mới đi được vài bước như vậy thì một bước chân nhẹ nhàng trên cầu thang liền kề thu hút sự chú ý của tôi. Ngay sau đó, tôi nhận ra đó là bước chân của Usher. Ngay lập tức sau đó, anh ta gõ cửa nhẹ nhàng, rồi bước vào, cầm theo một chiếc đèn. Khuôn mặt anh ta, như thường lệ, trắng bệch – nhưng còn hơn thế nữa, có một vẻ hài hước điên loạn trong mắt anh ta – một sự cuồng loạn rõ ràng bị kiềm chế trong toàn bộ dáng vẻ của anh ta. Thái độ của anh ta khiến tôi kinh hoàng – nhưng bất cứ điều gì cũng tốt hơn sự cô đơn mà tôi đã chịu đựng quá lâu, và tôi thậm chí còn chào đón sự hiện diện của anh ta như một sự giải thoát.

Và anh chưa nhìn thấy nó? anh ta nói đột ngột, sau khi đã nhìn quanh một lúc trong im lặng – anh chưa nhìn thấy nó sao? – nhưng, chờ đã! anh sẽ thấy. Nói rồi, sau khi cẩn thận che chắn chiếc đèn của mình, anh vội vã bước tới một trong những cửa sổ và mở tung nó ra để đón cơn bão.

Sự giận dữ dữ dội của cơn gió hất mạnh gần như nhấc bổng chúng tôi khỏi mặt đất. Đó quả thực là một đêm bão tố nhưng lại vô cùng đẹp một cách u ám và đầy mê hoặc. Một cơn lốc xoáy dường như đã tích tụ sức mạnh ngay gần chúng tôi; bởi vì có sự thay đổi liên tục và mãnh liệt về hướng gió. Những đám mây dày đặc (treo thấp đến mức đè lên các tháp của ngôi nhà) không ngăn cản chúng tôi nhận thấy tốc độ di chuyển mạnh mẽ của chúng khi chúng va chạm với nhau từ mọi hướng, mà không tan biến đi vào khoảng xa. Tôi nói rằng ngay cả độ dày đặc cực độ của những đám mây cũng không ngăn cản chúng tôi nhận ra điều này – nhưng chúng tôi không nhìn thấy một tia sáng nào của mặt trăng hay các ngôi sao – cũng không có tia chớp nào lóe lên. Tuy nhiên, mặt dưới của những khối mây khổng lồ đang bị khuấy động, cũng như mọi vật thể dưới mặt đất xung quanh chúng tôi, đều sáng lên trong ánh sáng kỳ lạ của một luồng khí phát sáng mờ nhạt nhưng rõ ràng, bao phủ và che lấp ngôi nhà.

Anh không nên – anh không thể nhìn thấy điều này! tôi nói, run rẩy, với Usher, khi tôi kéo anh ta, một cách nhẹ nhàng nhưng kiên quyết, ra khỏi cửa sổ và đặt ngồi xuống ghế. Những hiện tượng này, làm anh bối rối, chỉ là hiện tượng điện không mấy xa lạ – hoặc có thể chúng bắt nguồn từ hơi nước độc hại của hồ. Hãy đóng cửa sổ này lại; – không khí đang trở nên lạnh lẽo và nguy hiểm cho sức khỏe của anh. Đây là một trong những cuốn tiểu thuyết mà anh yêu thích. Tôi sẽ đọc, và anh sẽ lắng nghe; – và như vậy, chúng ta sẽ vượt qua đêm kinh hoàng này cùng nhau.

Cuốn sách cổ mà tôi đã lấy lên là Mad Trist của Sir Launcelot Canning; nhưng tôi gọi đó là cuốn yêu thích của Usher chỉ trong sự châm biếm đau buồn chứ không phải nghiêm túc; bởi thực sự có rất ít điều trong sự dài dòng và thiếu sáng tạo của nó có thể khiến một người có lý tưởng cao quý và tinh thần sâu sắc như bạn tôi quan tâm. Tuy nhiên, đó là cuốn sách duy nhất có sẵn ngay lúc đó; và tôi đã tự an ủi mình bằng một hy vọng mơ hồ rằng sự kích động đang khiến người bệnh bất ổn có thể được giải tỏa (vì lịch sử các rối loạn tâm thần đầy những trường hợp tương tự) ngay cả trong sự ngu ngốc tột độ mà tôi sẽ đọc. Nếu tôi có thể phán đoán được, dựa trên vẻ mặt đầy sinh khí một cách kỳ lạ mà anh ta nghe, hoặc có vẻ như nghe, những lời kể trong câu chuyện, thì tôi có thể chúc mừng bản thân vì đã thành công.

Tôi đã đến đoạn nổi tiếng trong câu chuyện mà Ethelred, nhân vật chính của Trist, sau khi tìm kiếm một cách vô ích để vào nhà của ẩn sĩ một cách hòa bình, đã quyết định xông vào bằng vũ lực. Ở đây, chắc hẳn các bạn còn nhớ, lời kể diễn ra như sau:

Và Ethelred, người vốn dũng cảm, và giờ đây mạnh mẽ, do rượu nho đã uống, không chần chừ nữa để thương lượng với vị ẩn sĩ, kẻ vốn là người cứng đầu và ác ý, nhưng, khi cảm thấy mưa đang rơi xuống vai, và sợ hãi cơn bão đang nổi lên, đã nâng cây chùy lên cao, và với những cú đánh mạnh mẽ, nhanh chóng làm vỡ các tấm ván cửa để nhét tay vào. Anh ta kéo mạnh, khiến cho tiếng gỗ khô và rỗng vang lên, báo động và dội lại trong khắp khu rừng.

Khi câu văn này kết thúc, tôi giật mình và dừng lại một lúc; bởi vì tôi cảm thấy (mặc dù ngay lập tức tôi kết luận rằng trí tưởng tượng kích động của tôi đã lừa dối tôi) – tôi cảm thấy rằng, từ một nơi rất xa trong dinh thự, có một âm thanh không rõ ràng vọng đến tai tôi, mà có thể là, theo tính chất giống hệt, tiếng vang (nhưng chắc chắn là âm thanh bị bóp nghẹt và đục ngầu) của âm thanh nứt vỡ và rít mà Ngài Launcelot đã miêu tả rất chi tiết. Không còn nghi ngờ gì nữa, chỉ có sự trùng hợp đã khiến tôi chú ý; vì giữa tiếng lách cách của khung cửa sổ và những tiếng ồn thường nhật hòa trộn với cơn bão đang ngày càng mạnh, âm thanh đó, tự nó, chắc chắn không có gì có thể khiến tôi quan tâm hoặc lo lắng. Tôi tiếp tục câu chuyện:

Nhưng chiến binh Ethelred, vừa bước vào cửa, đã vô cùng tức giận và ngạc nhiên khi không thấy dấu hiệu nào của tên ẩn sĩ độc ác; nhưng thay vào đó là một con rồng có dáng vẻ kỳ quái, với lưỡi lửa, đứng gác trước một cung điện bằng vàng, với sàn bạc; và trên tường treo một tấm khiên bằng đồng sáng lấp lánh với dòng chữ:

Ai bước vào đây, một kẻ chinh phục đã đến;

Ai giết rồng, sẽ lấy được chiếc khiên.

Và Ethelred giơ cây chùy lên và đập vào đầu con rồng, nó ngã xuống trước mặt anh và thở ra hơi thở độc hại của nó, với một tiếng thét kinh hoàng và thô bạo, và cùng với đó là âm thanh chói tai khiến Ethelred phải lấy tay bịt tai lại để chống lại tiếng động khủng khiếp này, một âm thanh mà chưa từng ai nghe thấy trước đó.

Lại một lần nữa, tôi đột ngột dừng lại, lần này với cảm giác kinh ngạc hoang dại – bởi vì không thể nghi ngờ gì nữa, trong trường hợp này, tôi thực sự nghe thấy (mặc dù từ đâu phát ra thì tôi không thể nói được) một âm thanh thấp và dường như ở xa, nhưng thô bạo, kéo dài, và cực kỳ lạ lùng – giống hệt với tiếng rít của con rồng mà trí tưởng tượng của tôi đã vẽ ra như đã được miêu tả bởi tác giả cuốn truyện.

Bị áp đảo bởi sự trùng hợp thứ hai, cực kỳ kỳ lạ này, bởi hàng nghìn cảm xúc đối lập, trong đó sự ngạc nhiên và nỗi sợ hãi tột cùng là chiếm ưu thế, tôi vẫn giữ được đủ sự tỉnh táo để tránh gây chú ý cho sự nhạy cảm lo lắng của người bạn đồng hành của tôi. Tôi không chắc rằng anh ấy đã nhận thấy những âm thanh này; mặc dù chắc chắn rằng một sự thay đổi kỳ lạ đã diễn ra trong thái độ của anh ấy trong vài phút vừa qua. Từ một vị trí đối diện với tôi, anh ấy dần dần quay ghế của mình, để ngồi đối diện với cánh cửa của căn phòng; và như vậy, tôi chỉ có thể nhìn thấy một phần khuôn mặt của anh ấy, mặc dù tôi thấy đôi môi anh ấy run rẩy như thể đang lẩm bẩm những lời không nghe thấy. Đầu của anh ấy đã gục xuống ngực – nhưng tôi biết rằng anh ấy không ngủ, bởi đôi mắt mở to và cứng đờ khi tôi thoáng nhìn thấy nó từ một bên. Chuyển động của cơ thể anh ấy cũng trái ngược với ý nghĩ này – vì anh ấy đung đưa từ bên này sang bên kia với một động tác nhẹ nhàng nhưng đều đặn và liên tục. Sau khi nhanh chóng nhận ra tất cả những điều này, tôi tiếp tục câu chuyện về Sir Launcelot, tiếp tục như sau:

Và bây giờ, chiến binh, sau khi thoát khỏi cơn thịnh nộ khủng khiếp của con rồng, nghĩ đến tấm khiên bằng đồng và việc phá vỡ bùa chú trên đó, đã di chuyển xác con rồng ra khỏi đường, và dũng cảm tiến về phía tấm khiên treo trên tường; tấm khiên đó, quả thực, không chờ đợi anh ta đến gần hoàn toàn, mà rơi xuống chân anh trên sàn bạc, với một tiếng vang lớn và khủng khiếp.

Ngay khi những lời này vừa thoát khỏi môi tôi, thì – như thể một tấm khiên bằng đồng thực sự, vào lúc đó, đã rơi nặng nề xuống sàn bạc, tôi nghe thấy một âm thanh rõ ràng, rỗng, kim loại, và vang vọng, nhưng dường như bị bóp nghẹt. Hoàn toàn mất tinh thần, tôi nhảy lên khỏi ghế; nhưng chuyển động đều đặn của Usher không bị gián đoạn. Tôi lao tới chiếc ghế mà anh ấy đang ngồi. Mắt anh ấy nhìn chăm chăm về phía trước, và trên toàn bộ khuôn mặt của anh ấy hiện lên sự cứng đờ như đá. Nhưng, khi tôi đặt tay lên vai anh, một cơn rùng mình mạnh mẽ lan tỏa khắp cơ thể anh; một nụ cười yếu ớt run rẩy trên môi anh; và tôi thấy rằng anh ấy nói bằng một giọng thì thầm nhanh và không rõ ràng, như thể không ý thức được sự hiện diện của tôi. Cúi sát người vào anh ấy, cuối cùng tôi cũng hiểu được ý nghĩa kinh khủng của những lời nói của anh.

_Không nghe thấy nó sao? – có, tôi nghe thấy, và đã nghe thấy. Lâu lắm rồi – rất lâu – nhiều phút, nhiều giờ, nhiều ngày, tôi đã nghe thấy nó – nhưng tôi không dám – ôi, thương xót tôi, kẻ khốn khổ này! – tôi không dám – tôi không dám nói! Chúng ta đã đặt cô ấy còn sống vào ngôi mộ! Chẳng phải tôi đã nói rằng giác quan của tôi rất nhạy bén sao? Giờ đây tôi nói với anh rằng tôi đã nghe thấy những cử động yếu ớt đầu tiên của cô ấy trong quan tài rỗng. Tôi đã nghe thấy chúng – nhiều, nhiều ngày trước – nhưng tôi không dám – tôi không dám nói! Và bây giờ – tối nay – Ethelred – ha! ha! – sự phá vỡ cửa của ẩn sĩ và tiếng kêu thét của con rồng, và tiếng vang của tấm khiên! – nói đúng hơn, là tiếng rách của quan tài cô ấy, và tiếng kêu của bản lề sắt trong nhà tù của cô ấy, và sự đấu tranh của cô ấy trong vòm cung đồng của hầm mộ! Oh tôi sẽ chạy đi đâu? Cô ấy sẽ không đến đây ngay bây giờ sao? Cô ấy không hối hả đến đây để trách mắng tôi vì đã vội vã sao? Tôi không nghe thấy bước chân của cô ấy trên cầu thang sao? Tôi không phân biệt được nhịp đập nặng nề và khủng khiếp của trái tim cô ấy sao?

THẰNG ĐIÊN! – anh ấy bất ngờ nhảy dựng lên và hét lên như thể đang cố gắng giải phóng linh hồn mình – THẰNG ĐIÊN! TÔI NÓI VỚI ANH RẰNG CÔ ẤY ĐANG ĐỨNG NGOÀI CỬA NGAY BÂY GIỜ!

Cứ như thể năng lượng siêu nhiên của lời nói đã có một sức mạnh kỳ diệu – những tấm gỗ cổ khổng lồ mà người nói chỉ vào từ từ mở ra, ngay lập tức, với những tiếng vang nặng nề của hàm gỗ mun. Đó là tác phẩm của một cơn gió mạnh – nhưng bên ngoài những cánh cửa đó, quả thực có một bóng dáng cao lớn và được che phủ của Lady Madeline của Usher. Có máu trên bộ áo trắng của cô ấy, và dấu vết của một cuộc đấu tranh khốc liệt trên từng phần của cơ thể gầy gò của cô ấy. Trong một khoảnh khắc, cô ấy đứng run rẩy và chao đảo trên ngưỡng cửa, sau đó, với một tiếng rên rỉ nhỏ nhẹ, ngã sụp vào người anh trai của mình, và trong cơn hấp hối cuối cùng, đầy bạo lực, cô đã kéo anh xuống sàn chết, là nạn nhân của những nỗi sợ hãi mà anh đã dự đoán.

Tôi kinh hãi chạy khỏi căn phòng đó, và khỏi tòa dinh thự đó. Cơn bão vẫn tiếp tục hoành hành dữ dội khi tôi băng qua con đường đá cũ. Đột nhiên, một luồng sáng hoang dại lóe lên, và tôi quay lại để xem luồng sáng kỳ lạ đó phát ra từ đâu; bởi vì ngôi nhà khổng lồ và bóng tối của nó vẫn nằm đằng sau tôi. Ánh sáng đó đến từ mặt trăng tròn, đỏ như máu, vừa ló ra khỏi đám mây đã che phủ. Tôi đứng yên lặng, vết nứt này nhanh chóng mở rộng ra – một luồng gió dữ dội của cơn lốc xoáy ập đến – toàn bộ quả cầu vệ tinh đột ngột hiện ra trước mắt tôi – đầu tôi quay cuồng khi thấy những bức tường hùng vĩ vỡ tan ra – có một âm thanh hò hét kéo dài như tiếng của hàng ngàn dòng nước – và hồ sâu, tối tăm dưới chân tôi lặng lẽ và âm u khép lại trên những mảnh vỡ là sự sự sụp đổ của dòng họ Usher.