Khủng long và các loài thú từng được cho là những bậc thầy không thể tranh cãi của Sao Kim.
Mở đầu
Tại Hội chợ Thế giới New York năm 1939, một trò chơi tại Amusement Zone đã hứa hẹn sẽ đưa du khách trên chuyến tàu lửa đến Sao Kim. Khi đặt chân lên hành tinh hàng xóm này, người chơi sẽ được chào đón bởi những con khủng long robot. Một công ty với kinh nghiệm chế tạo các mô hình kỳ diệu này đã được ủy quyền thực hiện nhiệm vụ này, sau khi vừa được cấp bằng sáng chế đầu tiên về cơ chế tái tạo các loài sinh vật thời tiền sử.
Hình ảnh minh họa về ý tưởng công viên giải trí tương lai, với hành trình bằng tàu vũ trụ đến một hành tinh giống Sao Kim cùng các loài thú khổng lồ, mô hình cơ học, và môi trường tương tác.
Thật không may, chuyến hành trình liên hành tinh này đã không được hoàn thành. Những con khủng long chưa từng được tạo ra. Tuy nhiên, nếu những người tham dự tại Hội chợ Thế giới đã có thể đối mặt với chúng trong chuyến đi đến Sao Kim, cuộc gặp gỡ ấy cũng sẽ không làm họ ngạc nhiên.
Quan niệm phổ biến và sự thay đổi
Điều này là do, cách đây một thế kỷ, cả người không chuyên và các nhà khoa học đều thường cho rằng Sao Kim có thể đầy những khủng long. Như một bài báo đưa tin năm 1946, … nếu bạn muốn gặp Diplodocus, hãy đến Sao Kim.
Dưới đây là câu chuyện hiếm có về cách mà niềm tin này – về khủng long brontosaurus trên Sao Kim – đã bị bác bỏ, và cách điều này góp phần nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu ngay tại Trái Đất.
Thế giới trang giấy trắng
Trong nhiều thế kỷ, các nhà thiên văn học nghi ngờ rằng Sao Kim tỏa sáng rực rỡ trên bầu trời đêm vì nó được bao phủ bởi những đám mây dày và phản chiếu mạnh. Điều này đã được xác nhận khi, trong quá trình đi qua phía trước Mặt Trời, hình bóng của Sao Kim bị mờ đi, giống như một ảo ảnh, không rõ ràng.
Sao Kim có một bầu khí quyển dày đặc và xoáy mạnh. Ngoài kích thước tương đồng với Trái Đất, đó là lý do tại sao nó thường được gọi là người chị em song sinh của Trái Đất. Những đám mây bao quanh hoàn toàn che khuất bề mặt của Sao Kim, tạo nên sự lấp lánh ngay cả trong bầu trời bình minh. Chúng ngăn cản tầm nhìn bằng kính thiên văn truyền thống.
Không giống như Sao Hỏa, với bầu khí quyển mỏng như tờ giấy, lớp màn bao phủ của Sao Kim cho phép nó trở thành một trang giấy trắng để những giấc mơ ảo tưởng được phóng chiếu. Hành tinh này do đó trở thành điểm đến yêu thích của những kẻ mơ mộng và nhà suy đoán, nơi nhiều người không thể kiềm lòng mà tưởng tượng rằng bề mặt bị che khuất của nó tràn ngập sự sống.
Sao Kim như hình ảnh phản chiếu của Trái Đất
Sao Kim đóng vai trò như hình ảnh phản chiếu của Trái Đất, thường được cho là có những loài sinh vật giống hệt. Thật vậy, đến cuối thế kỷ 19, mọi người đều chấp nhận rằng các hành tinh có lịch sử phát triển. Chúng sinh ra, già đi, và rồi chết. Nhưng chưa có sự nhận thức về việc chúng có thể có những lịch sử rất khác nhau. Ngược lại, giả định phổ biến là các hành tinh đá của Hệ Mặt Trời chỉ là các phiên bản sớm hoặc muộn hơn trong cùng một câu chuyện phát triển.
Thật vậy, vào thời điểm này, người ta tin rằng Hệ Mặt Trời của chúng ta được hình thành từ một tinh vân tự sụp đổ vào bên trong. Các hành tinh – theo thứ tự từ vòng ngoài vào trong – được cho là được sinh ra trong quá trình thu nhỏ dần này. Các hành tinh ngoài cùng được cho là cổ xưa hơn, còn các hành tinh bên trong thì trẻ hơn, với Sao Thủy là em bé trong gia đình thiên thể của chúng ta.
Hình ảnh minh họa một hành tinh với các vòng và một thiên thể nhỏ quay quanh. Văn bản bên dưới ghi: Théorie de la formation des mondes. La naissance de la Terre.
Trong khi Sao Hỏa, nằm xa Mặt Trời hơn, được coi là người anh của hành tinh chúng ta, Sao Kim lại là em út. Trong khi Sao Hỏa khô hạn và tàn tạ – một sa mạc toàn cầu – được cho là đại diện cho giai đoạn tương lai của Trái Đất, Sao Kim được xem như phiên bản còn trẻ của Trái Đất.
Quan niệm cũ và sự thiếu nhận thức về biến đổi khí hậu
Lưu ý rằng, việc cho rằng mỗi hành tinh đại diện cho các biến thể sớm hoặc muộn của cùng một vòng cung sinh học không bao hàm sự nhạy cảm với cách mà lịch sử phát triển của một hành tinh có thể thay đổi hướng đi. Khi đó chưa có sự nhận thức rằng một số sự kiện nhất định có thể làm thay đổi quỹ đạo phát triển của một thế giới, buộc toàn bộ tương lai của nó phải thay đổi, phụ thuộc vào những hành động hay tai nạn ở hiện tại.
Tất nhiên, không phải ngẫu nhiên đây là một thời kỳ lâu trước khi có sự sẵn lòng rộng rãi để chấp nhận rằng, ngay tại Trái Đất, hoạt động công nghiệp của con người có thể đang gây ra điều gì đó tương tự.
Tuy nhiên, giả định Sao Kim là một Trái Đất trẻ hơn đã trở nên phổ biến trong các thập kỷ xung quanh năm 1900.
Người ta thường tưởng tượng rằng Sao Kim đang trải qua một thời kỳ tương tự như kỷ Mesozoic của chúng ta. Đầm lầy và nóng bức, bao phủ bởi rừng rậm: và từ đó, không thể tránh khỏi sự xuất hiện của các loài bò sát thời tiền sử.
Tất nhiên, lý thuyết tiến hóa đã được chấp nhận rộng rãi vào thời điểm này.
Nhưng ý tưởng rằng tiến hóa sẽ không ở đâu cũng dẫn đến các kết quả tương tự thì chưa được chấp nhận. Phải mất thêm vài thế hệ nữa để các nhà nghiên cứu hoàn toàn rút ra được bài học sâu sắc hơn từ giáo huấn của Darwin.
Khủng long trên Sao Kim
Có lẽ tác phẩm đầu tiên mô tả khủng long Sao Kim là một tiểu thuyết thời Victoria có tên là Chuyến Đi Đến Sao Kim từ năm 1895. Hoàn toàn bao hàm thái độ của thời đại, tất cả những gì các nhân vật chính muốn là tiêu diệt những con quái vật lừ đừ.
Một minh họa đen trắng của nhiều quái vật kỳ ảo khác nhau, bao gồm rắn, một sinh vật bay, và một con tàu không gian cơ khí, trong một cảnh hỗn loạn.
Không lâu sau đó, khủng long Sao Kim đã lẻn vào lý thuyết khoa học nghiêm túc hơn. Đến năm 1924, tạp chí Popular Science Monthly tuyên bố rằng hành tinh láng giềng của chúng ta có thể trù phú với thực vật và bị thống trị bởi những quái vật. Minh họa đi kèm tuyên bố này, bao gồm một sinh vật Sao Kim nổi bật hơn nhiều, trông giống rồng hơn là khủng long, với cả hơi thở phun lửa.
So sánh cách lý giải về khí quyển Sao Kim với quan sát trực quan từ kính viễn vọng, cho thấy các pha khác nhau của Sao Kim và các phép đo nhiệt độ.
Vào năm năm sau, tờ American Weekly cũng báo cáo rằng hành tinh song sinh trẻ tuổi của chúng ta đầy rẫy chuồn chuồn khổng lồ, tôm càng to lớn và ammonite. Người đọc được đảm bảo rằng những loài này cuối cùng sẽ lột vỏ của chúng để tiến hóa thành bạch tuộc kiểu Trái Đất. Một lần nữa, lịch sử và tiến hóa được cho là chỉ có một con đường. Nhưng tất nhiên, khủng long ở đây là điểm nhấn chính, những bậc thầy không thể tranh cãi của Sao Kim.
Niềm khao khát có khủng long ở một Sao Kim nhiệt đới kéo dài đến tận thập niên 1940.
Các cuốn sách dành cho trẻ em lặp đi lặp lại quan điểm rằng mỗi hành tinh đại diện cho các giai đoạn sớm và muộn của một lịch sử sống động, trước khi nhấn mạnh rằng Sao Kim, do trẻ trung, sẽ chứa các loài thú đã tuyệt chủng từ lâu trên Trái Đất.
Minh họa ba phi hành gia khám phá một cảnh quan có vẻ nguyên thủy trên Sao Kim với các loại cây lớn và một cái ao. Văn bản ghi, Sao Kim sẽ trông như một thế giới thời tiền sử.
Năm 1950, một người đàn ông đã gửi thư đến Hayden Planetarium ở New York, xin ứng tuyển vào chuyến bay tên lửa đến Sao Kim.
Anh ta đã giải thích rằng mình rất khao khát đi, vì anh muốn biết liệu có thực sự có khủng long sống ở đó hay không.
Giờ đây khi kỷ nguyên không gian đang sôi sục, Sao Kim có thể được tái hiện như một điểm đến du lịch.
Các tờ quảng cáo đã được chế nhạo, dụ dỗ du khách tiềm năng bằng các sở thú và cuộc săn thú lớn – từ đó làm sống lại giấc mơ thời Victoria về việc săn bắn khủng long đến tuyệt chủng một lần nữa.
Cuộc bay qua Sao Kim
Nhưng giấc mơ này đã tan vỡ vào một ngày định mệnh năm 1962. Vào ngày 14 tháng 12, tàu thăm dò Mariner II của NASA đã bay sượt qua Sao Kim ở khoảng cách 35.000 km. Đây là cuộc bay qua thành công đầu tiên của nhân loại tới một hành tinh khác, thúc đẩy bởi Cuộc Đua Không Gian đang ở đỉnh điểm.
Khi dữ liệu của Mariner truyền về Trái Đất, mọi người vẫn bám lấy hy vọng tìm thấy dấu hiệu của sự sống.
Nhưng điều này nhanh chóng trở nên không thể duy trì. Vào tháng 2 năm 1963, tờ New York Times đã truyền tải tin xấu: Đo nhiệt độ 300 độ F trên Sao Kim chỉ ra rằng không có sự sống ở đó. Mariner II, một cách đáng kinh ngạc, đã tiết lộ hành tinh láng giềng của chúng ta là một vùng đất địa ngục hoàn toàn không thể sống được.
Mặc dù một số người trước đây đã suy đoán điều này có thể đúng, nhưng đây là xác nhận không thể chối cãi.
Khi, vào năm 1967, tàu thăm dò Venera IV của Liên Xô trở thành nhiệm vụ đầu tiên tiến vào bầu khí quyển của Sao Kim và đáp xuống bề mặt của nó, điều này càng được khẳng định. Sao Kim là địa ngục. Không chỉ bề mặt của nó đủ nóng để làm tan chảy chì, mà còn có áp suất khủng khiếp.
Buồn bã thay, những người mộng mơ phải nói lời tạm biệt với điểm đến yêu thích của họ. Nhà văn khoa học viễn tưởng Brian Aldiss đã xuất bản một tập hợp các tác phẩm vào năm 1968, tập hợp những viên ngọc quý từ thể loại kỳ diệu của các chuyến du hành Sao Kim nay đã ngừng tồn tại. Tựa đề của nó: Tạm Biệt Sao Kim Kỳ Diệu!
Tương lai khí hậu của Trái Đất
Không mất nhiều thời gian để các nhà khoa học bắt đầu suy đoán rằng hành tinh song sinh của chúng ta không phải lúc nào cũng khủng khiếp như vậy. Trong những ngày đầu của Hệ Mặt Trời, Sao Kim có thể khá dễ chịu, có đại dương, thậm chí có thể sống được. Nhưng sau đó, một điều gì đó đã xảy ra để kích hoạt sự biến đổi khủng khiếp của nó.
Andrew P. Ingersoll đã đưa ra một lời giải thích vào năm 1969, trở thành người đầu tiên phác thảo một mô hình cho cái mà chúng ta ngày nay gọi là hiệu ứng nhà kính không thể kiểm soát. Điều này mô tả một quá trình mà qua đó sự gia tăng nhiệt độ khiến nước bay hơi, tạo ra một bầu khí quyển ẩm hơn và giỏi hơn trong việc giữ nhiệt, và kích hoạt nhiệt độ tiếp tục tăng trong một vòng lặp tự củng cố.
Thế là Sao Kim, một thời từng là ẩn số cho quá khứ sâu thẳm của Trái Đất, đã biến thành một lời cảnh báo về tương lai của chúng ta.
Thực tế, sự tiết lộ rằng hành tinh chị em của chúng ta là một vùng đất địa ngục bị nấu chín bằng áp suất cho thấy rằng lịch sử của các hành tinh không phải ở đâu cũng phát triển theo cùng một kịch bản định trước. Điều này, đến lượt nó, ngụ ý rằng quỹ đạo của một thế giới có thể thay đổi, có lẽ theo những hướng khác biệt đáng kể, theo những cách không do số phận bất di bất dịch quyết định.
Từ những năm 1900, đã có một số tiếng nói rải rác cho rằng, bằng cách phát thải lượng lớn CO2, ngành công nghiệp của con người có thể đang làm xáo trộn bầu khí quyển của hành tinh chúng ta.
Nhưng việc đi đến kết luận rằng chúng ta nên làm điều gì đó vẫn còn xa mới trở thành xu hướng chính. Tuy nhiên, một cách rất kịp thời, Sao Kim đã cung cấp một câu chuyện cảnh báo.
Đến năm 1973, Carl Sagan đã kêu gọi rằng điều quan trọng hàng đầu là hiểu được lịch sử của hành tinh láng giềng của chúng ta để tránh một sự tái diễn ngẫu nhiên ở đây trên Trái Đất. Isaac Asimov sớm có những nhận xét tương tự. Các chuyên gia khác cũng đồng tình, nhận xét rằng các nghiên cứu về Sao Kim đã mở ra khả năng về hiệu ứng không thể kiểm soát trên Trái Đất.
Chúng ta không thể chắc chắn, nhưng các nghiên cứu gần đây cho thấy rằng chỉ riêng việc phát thải CO2 có lẽ không thể gây ra hiệu ứng không thể kiểm soát trên Trái Đất.
Tuy nhiên, ví dụ của Sao Kim vẫn kích thích sự trân trọng sâu sắc hơn về độ nhạy cảm của khí quyển các hành tinh, thúc đẩy các cuộc điều tra về những kịch bản tồi tệ nhất có thể xảy ra trên Trái Đất.
Vậy nên, đây là cách mà, qua việc buộc phải nói lời tạm biệt với Sao Kim kỳ diệu, chúng ta đã khám phá ra sự thay đổi khí hậu trên Trái Đất.
Cuối cùng, đây là một câu chuyện mang tính hy vọng
Thực tế, đôi khi, các vấn đề về khí hậu ngày nay có thể trông như không thể giải quyết. Nhưng chỉ bằng cách nhìn lại quá khứ, chúng ta mới có thể cảm nhận một cách tương xứng về tiềm năng của nhân loại trong việc học hỏi và trở nên tốt hơn trong cách hành xử của mình trên thế giới này. Sau cùng, chỉ một thế kỷ trước, đã có velociraptor trên Sao Kim. Rồi, qua việc khám phá Vũ trụ của chúng ta và lật đổ niềm tin đầy tiếc nuối này, chúng ta đã nhận thức được một vấn đề lớn ngay gần nhà.
Các giải pháp sẽ không hề đơn giản. Nhưng nhận thức về một vấn đề là bước đầu tiên để tìm ra cách khắc phục. Theo cách này, việc nhìn lại quá khứ nuôi dưỡng những tia hy vọng cho tương lai của chúng ta.
