Cách quản lý tài chính của người nhật thông qua Kakeibo

Kakeibo giúp mọi người nhìn qua những điều thừa thãi để thấy bản chất thực sự của tài chính cá nhân và cách sử dụng tiền một cách khôn ngoan.

Chi tiêu khôn ngoan, tiết kiệm tốt, sống ý nghĩa

Chúng ta đôi khi xem quản lý tài chính gia đình như một bài toán khô khan. Bạn bắt đầu với một khoản thu nhập cố định. Bạn trả các hóa đơn, tiết kiệm một phần nhỏ, và cuối cùng phân bổ phần còn lại để sử dụng cho đến tháng sau. Chỉ cần nhập số liệu, thực hiện phép tính, và xong. Ngân sách đã được lên!

Nhưng cách tiếp cận này có một thiếu sót lớn: Nó đặt toán học lên trên sự tỉnh thức. Đây là vấn đề vì tài chính không chỉ là bài toán mà còn bị chi phối bởi tâm lý con người.

Mỗi ngày, chúng ta đối mặt với vô số cách để tiêu xài nguồn thu nhập hạn chế của mình cho những nhu cầu và mong muốn luôn xung đột. Bạn có nên tiêu pha cuối tuần này cho một bữa ăn ngoài hay tự nấu ăn ở nhà? Tủ quần áo của bạn có quá lỗi thời hoặc không phù hợp cho công sở không? Bạn nên bảo dưỡng xe hôm nay hay dành tiền đó cho lần khám bác sĩ tiếp theo (phòng trường hợp cần thiết)? Và điều đó còn chưa tính đến việc tiết kiệm cho nghỉ hưu, mua nhà, hoặc quỹ đại học cho con cái.

Trước áp lực này, nhiều người dễ rơi vào cực đoan. Hoặc là họ mua sắm một cách vô ý thức để giảm căng thẳng, hoặc quản lý chi tiêu đến mức sống như chỉ để phục vụ bảng tính. Một phương pháp giúp cân bằng giữa hai thái cực đó chính là Kakeibo – kỹ thuật lập ngân sách của Nhật Bản.

Kakeibo giúp mọi người nhìn qua những điều thừa thãi để thấy bản chất thực sự của tài chính cá nhân và cách sử dụng tiền một cách khôn ngoan. Nó không chỉ cho thấy bạn đang làm gì với tiền của mình, mà còn giúp bạn sử dụng số tiền đó để chi tiêu hợp lý, tiết kiệm hiệu quả và, cuối cùng, sống một cuộc đời ý nghĩa.

Trước khi làm toán, hãy tỉnh thức

Kakeibo (kah keh boh) được phát triển vào năm 1904 bởi Hani Motoko – nữ nhà báo đầu tiên của Nhật Bản và sau này là nhà xuất bản của một tạp chí phụ nữ hàng tháng. Bà Motoko muốn giúp phụ nữ thời bấy giờ, những người thường có ngân sách hạn chế, đạt được các mục tiêu tài chính và cuộc sống.

Tên gọi Kakeibo cũng thể hiện ý định này: Trong tiếng Nhật, Kakeibo đơn giản có nghĩa là sổ chi tiêu gia đình.

Phương pháp Kakeibo bắt đầu với một bài tập tỉnh thức. Trước khi bạn mở cuốn sổ đầu tiên, kỹ thuật này yêu cầu bạn tự đặt ra bốn câu hỏi tự phản ánh:

– Thu nhập hàng tháng của bạn là bao nhiêu?

– Bạn muốn tiết kiệm bao nhiêu?

– Hiện tại bạn đang chi tiêu bao nhiêu?

– Bạn muốn cải thiện điều gì?

Những câu hỏi này không chỉ tạo ra các mục tiêu tài chính mà còn hướng đến nguyên tắc cơ bản (first principles thinking) trong cách bạn quản lý tài chính. Điều này nghĩa là cân nhắc những giá trị bạn muốn trong cuộc sống và cách bạn nuôi dưỡng chúng. Nó nhắc nhở rằng tiền là phương tiện để tạo ra một cuộc sống thỏa mãn – không phải là một chuỗi các chiến thuật để kiểm soát cuộc sống.

Theo cố vấn tài chính Paula Pant, điều này đòi hỏi chúng ta phải chấp nhận một sự thật cơ bản: Bạn có thể đủ khả năng cho hầu hết mọi thứ nếu bạn lập kế hoạch và tiết kiệm, nhưng bạn không thể đủ khả năng cho tất cả mọi thứ.

Như bà Pant nói: Bạn không thể liên tục thêm vào danh sách các và. Bạn có thể không có được thứ này và thứ khác và thêm thứ nữa. Điều này không chỉ áp dụng với tiền bạc mà còn với thời gian, năng lượng, sự tập trung của bạn – bất kỳ nguồn lực nào có giới hạn. Khi bạn quản lý tài chính tốt hơn, bạn cũng quản lý cuộc sống tốt hơn.

Bốn danh mục của Kakeibo

Sau khi xác định rõ những nguyên tắc cơ bản, đã đến lúc bắt đầu làm toán.

Đầu tháng, hãy tính thu nhập dự kiến của bạn và trừ đi các chi phí cố định (như tiền thuê nhà, tiện ích và các hóa đơn khác). Số tiền còn lại chính là khoản bạn có thể chi tiêu hoặc tiết kiệm trong tháng. Sau đó, mỗi lần chi tiêu, bạn ghi lại vào sổ và phân loại chúng theo một trong bốn danh mục sau:

– Thiết yếu: Xăng dầu, đồ vệ sinh cá nhân, thực phẩm.

– Không thiết yếu: Phim ảnh, nhà hàng, các ngày spa.

– Văn hóa: Sách, thăm bảo tàng, giáo dục, từ thiện.

– Bất ngờ: Khám bác sĩ, sửa xe, quà sinh nhật cho một người bạn bạn hoàn toàn quên.

Phân loại chi tiêu theo bốn danh mục

Bằng cách phân loại chi tiêu của bạn vào bốn danh mục này, bạn có thể đơn giản hóa ngân sách của mình và nhìn rõ bức tranh tổng thể. Nếu đôi giày mới của bạn chỉ để vui chơi, chúng sẽ thuộc danh mục không thiết yếu. Nếu chúng là yêu cầu công việc, chúng sẽ nằm trong danh mục thiết yếu. Cách làm này giúp bạn chú ý không chỉ cách bạn tiêu tiền mà còn tiêu vào cái gì.

Hầu hết những người ủng hộ phương pháp Kakeibo cũng khuyến khích sử dụng sổ ghi chép tay để theo dõi chi tiêu trong tháng. Họ chỉ ra rằng các nghiên cứu cho thấy khi chúng ta viết tay, chúng ta ghi nhớ thông tin tốt hơn và tạo ra kết nối mạnh mẽ hơn với nội dung đó. Một số khác thì sử dụng ứng dụng bảng tính vì khả năng tìm kiếm các mục cụ thể, nhóm danh mục và tạo biểu đồ chi tiêu một cách nhanh chóng và dễ dàng.

Cải thiện quản lý tài chính cũng là cải thiện cuộc sống

Theo Paula Pant: Khi bạn thực hành quản lý tài chính tốt hơn, bạn đang thực hành quản lý cuộc sống tốt hơn.

Dù bạn chọn sổ ghi tay hay sổ kỹ thuật số – tôi sẽ không phàn nàn nếu bạn không dùng cách nào cả – điều quan trọng là hãy đảm bảo đó là phương pháp bạn sẽ áp dụng. Bạn muốn sổ ghi chép của mình chứa tất cả chi phí hàng tháng và phải có thói quen nhập thông tin chi tiêu thường xuyên (ví dụ: vào buổi tối hoặc cuối tuần).

Vào cuối tháng, bạn sẽ xem lại các khoản chi tiêu. Hãy tính xem bạn đã chi tiêu bao nhiêu ở từng danh mục và đã tiết kiệm được bao nhiêu. Sau đó, so sánh kết quả với mục tiêu mà bạn đã đặt ra cho bản thân.

– Bạn có tiết kiệm được đúng như kỳ vọng không?

– Có khoản thiết yếu nào bạn quên trong đánh giá ban đầu không?

– Một số khoản không thiết yếu có cảm giác không cần thiết khi nhìn lại không?

– Các khoản chi bất ngờ có đi kèm hóa đơn lớn hơn mong đợi không?

Nếu bạn đạt được mục tiêu tiết kiệm, thật tuyệt vời! Nếu không, điều đó cũng không sao. Không có lý do gì để cảm thấy xấu hổ. Bạn không thể thắng hay thua trong tài chính, và đó cũng không phải là cuộc thi xã hội như bảng xếp hạng của trò chơi điện tử. Thay vào đó, bạn nên xem sổ chi tiêu như dữ liệu và coi các sai lầm là bài học để đưa ra quyết định tốt hơn trong tháng tới. Có lẽ bạn cần cắt giảm một số chi tiêu không thiết yếu để tiết kiệm nhiều hơn. Ngược lại, có thể mục tiêu tiết kiệm của bạn đã quá khắt khe, và bạn cần thêm một vài chi tiêu nhỏ để thư giãn cuối tuần.

Bất kể sổ chi tiêu tiết lộ điều gì, bạn có thể quay lại trả lời bốn câu hỏi ban đầu với những hiểu biết mới. Thêm vào đó, nghiên cứu cho thấy việc theo dõi chi tiêu thúc đẩy sự tự tin và thư giãn, từ đó tạo động lực để chúng ta đạt được các mục tiêu.

Tìm sự cân bằng tài chính

Triết lý đứng sau Kakeibo là nagomi – một triết lý sống của Nhật Bản. Mặc dù không có bản dịch trực tiếp, nó tập trung vào các khái niệm về sự cân bằng, hài hòa và bền vững, đồng thời chỉ cách mang những phẩm chất này vào mọi nỗ lực trong cuộc sống.

Trong cuốn sách của mình về triết lý này, Ken Mogi viết rằng: [Nagomi] không phải là tìm kiếm con đường tắt đến hạnh phúc, thành công hay sự giàu có; mà là hiểu và phát huy những khía cạnh tích cực trong cuộc sống để cân bằng với những khó khăn không thể tránh khỏi mà mọi người đều phải đối mặt.

Kakeibo yêu cầu bạn làm điều tương tự với tài chính của mình. Đây là lý do tại sao nó bao gồm một danh mục đặc biệt cho văn hóa. Phương pháp này nhận ra rằng cuộc sống của bạn không nên bị ràng buộc bởi tài chính. Thay vào đó, tài chính của bạn là một nguồn lực – một trong nhiều nguồn lực – giúp nuôi dưỡng sự phát triển, học hỏi và các hoạt động ý nghĩa trong cuộc sống.

Mặc dù bài viết này mô tả Kakeibo như một kỹ thuật cá nhân, thực tế, nó đã có nhiều phiên bản khác nhau kể từ khi Motoko sáng tạo ra nó cách đây một thế kỷ. Kakeibo cũng rất linh hoạt. Có thể bạn thấy cần thêm một danh mục thứ năm, hoặc cần tạo các danh mục tiết kiệm riêng, hoặc bạn chi tiêu quá nhiều vào sách và cần xem chúng là một danh mục riêng biệt. Điều đó hoàn toàn ổn miễn là những thay đổi này hỗ trợ các nguyên tắc cơ bản của bạn.

Tuy nhiên, bằng cách dành thời gian để loại bỏ những điều thừa thãi và tập trung vào bản chất của tài chính, bạn tránh được bẫy tối ưu quá mức đồng thời làm cho ngân sách trở nên dễ quản lý và thúc đẩy động lực. Điều này sẽ giúp bạn chi tiêu theo cách tạo ra một cuộc sống có ý nghĩa, tỉnh thức ở hiện tại, đồng thời tiết kiệm theo cách đảm bảo điều tương tự cho tương lai.