Bài viết trên Instagram ngày 22 tháng 09 năm 2023

khi ai đó bảo trông có vẻ khó tính, mình không ngạc nhiên nhưng vẫn cố đính chính lại, rằng mình không khó, chỉ là hơi khuôn phép. lý do không tự xem mình khó là bởi, nguyên tắc mình chỉ áp dụng cho bản thân, chứ không dùng để phán xét hay bắt người khác tuân theo. thêm nữa, bạn bè khi ở bên cạnh lâu, họ tự nhiên nhiễm rồi lấy làm của riêng những nguyên tắc, thói quen sống của mình. khi ấy, mình tự hiểu rằng những phép tắc kia không hề tiêu cực, bởi nếu vậy thì chẳng ai muốn ở bên, chẳng mấy ai học theo cả.

bởi vậy, với nhận xét khó tính khó gần, mình thường không để tâm. nhưng trong nghề nghiệp, mình vẫn hay nghĩ, liệu theo đuổi nghề viết – là công việc sáng tạo, thì nhiều nguyên tắc có phải là hạn chế không? trả lời lửng lơ cả có và không thì đơn giản lắm, nhưng khi đã quá quen với những phép tắc, và phần nào thấy chúng hiệu quả, thì câu trả lời sau cùng vẫn là không, chúng cần thiết.

đầu tiên, nguyên tắc không phải hạn chế sáng tạo, mà đặt sự sáng tạo ấy vào khuôn khổ cần phải có. đi làm lâu năm, làm việc với nhiều người với nhiều mức độ kinh nghiệm, mình thấy rằng những người lớn tuổi hoặc có kinh nghiệm nhiều, họ ít khi đề xuất những ý tưởng báo tạo hay phá cách. không phải bởi họ bị thui chột, thiếu sáng tạo; mà bởi họ đủ trải nghiệm để biết trước rằng khi triển khai, những ý tưởng ấy sẽ thiếu khả thi, kém hiệu quả. sáng tạo không đi cùng kinh nghiệm – được cụ thể hóa qua nguyên tắc nên và không nên làm, ý tưởng sẽ trở nên bay bổng thiếu khả thi quá mức.

tiếp nữa, nguyên tắc không tạo rào cản, chúng khiến công việc được tập trung hơn. mọi người thường nghĩ, người nghệ sĩ phải sống tùy hứng và tự do, hành động dựa trên bản năng là chính. nhưng khi sáng tạo quá mức, những sản phẩm tạo ra mà không ai cảm nhận, hiểu đúng về tính thẩm mỹ của chúng trừ người nghệ sĩ, thì sự sáng tạo ấy là vô nghĩa. vậy nên, những nguyên tắc khi viết giúp mình lập dàn ý hiệu quả, tránh lan man vào câu chữ thừa thãi; hành văn tốt đủ để việc đọc và hiểu dễ dàng. với mình, viết cho riêng mình đơn giản, cứ viết một cách đầy tự do phóng khoáng, nhưng viết cho người khác đọc thì phải để người ta hiểu là đang đọc cái gì.

sáng tạo trong khuôn khổ và những phép tắc cũng từ đó mà ra.