5 lý thuyết khoa học kỳ quặc nhất trong lịch sử

Yên tâm đi: Những ý tưởng dị biệt như Trái Đất phẳng hay vacxin gây tự kỷ không phải là điều mới lạ. Nhân loại từng có những ý tưởng tồi tệ hơn nhiều.

Phân biệt khoa học thật và ngụy khoa học

Đối với hầu hết chúng ta, việc phân biệt giữa khoa học thực sự và ngụy khoa học là tương đối dễ dàng. Khoa học thực đòi hỏi kiểm nghiệm giả thuyết, phân tích kết quả nghiêm ngặt, và đánh giá ngang hàng (peer review), sau đó các phát hiện sẽ bị bác bỏ, điều chỉnh hoặc được chấp nhận là sự thật.

Ngược lại, ngụy khoa học khoác lên mình bộ quần áo của khoa học nhưng không tuân thủ quy tắc – đặc biệt là việc từ bỏ những ý tưởng không vượt qua được đánh giá ngang hàng.

Tuy nhiên, trong lịch sử, ranh giới giữa niềm tin mãnh liệt và sự thật khoa học không phải lúc nào cũng rõ ràng. Chỉ cần có vẻ hợp lý và bám vào quan sát, nhiều ý tưởng kỳ lạ đã từng trở thành lý thuyết được chấp nhận.

5 lý thuyết khoa học kỳ quặc nhất

Dưới đây là 5 lý thuyết khoa học kỳ quặc nhất từng xuất hiện trong lịch sử.

Thuyết băng giá toàn cầu (World Ice Doctrine)

Năm 1894, kỹ sư người Áo Hanns Hörbiger quan sát mặt trăng thấy nó sáng và thô ráp như băng. Sau đó, ông mơ thấy mình trôi dạt trong không gian, quan sát một con lắc đứt dây. Từ hai điều này, ông xây dựng học thuyết Welteislehre – tức Thuyết băng giá toàn cầu.

Học thuyết này cho rằng băng là nền tảng của vũ trụ – với các thiên thể băng giá và một dạng ether băng bao phủ vạn vật. Ý tưởng này có lẽ đã bị lãng quên nếu không vì hai yếu tố: Hörbiger tiếp thị trực tiếp đến công chúng (không thông qua giới khoa học), và… sự trỗi dậy của Đức Quốc Xã.

Khi Đức Quốc Xã lên nắm quyền, nhiều nhà khoa học – đặc biệt là người Do Thái như Albert Einstein – bị trục xuất. Những lý thuyết như Thuyết Băng Giá được sử dụng như một lựa chọn thay thế cho thuyết tương đối. Cả Hitler lẫn Himmler đều là người ủng hộ nhiệt thành học thuyết này.

Truyền sữa bò vào máu người

Trước khi các nhóm máu được phát hiện vào năm 1901, nhiều bác sĩ tin rằng thay vì mạo hiểm truyền máu người, họ nên tìm chất thay thế. Vì thế, vào năm 1854, hai bác sĩ ở Toronto đã tiêm 340ml sữa bò vào tĩnh mạch của một người đàn ông 40 tuổi.

Họ tin rằng các hạt chất béo trong sữa sẽ biến thành bạch cầu. Dĩ nhiên, điều này hoàn toàn sai. Dù vậy, phương pháp truyền sữa vẫn tiếp tục được nghiên cứu cho tới tận năm 1884 – phần vì lượng sữa được dùng rất nhỏ nên bệnh nhân… chưa chết.

Phương pháp chữa bệnh tâm thần kinh dị của bác sĩ henry cotton

Giữa năm 1907 đến 1930, Henry Cotton – giám đốc bệnh viện tâm thần bang New Jersey – đã phát triển một lý thuyết rùng rợn: bệnh tâm thần bắt nguồn từ nhiễm trùng, đặc biệt là trong răng.

Cách chữa? Nhổ bỏ toàn bộ răng. Ông đã cho nhổ 11.000 chiếc răng từ bệnh nhân tâm thần.

Nếu bệnh nhân không cải thiện, Cotton tin rằng nhiễm trùng đã lan đến các cơ quan khác – vì vậy ông tiến hành phẫu thuật cắt bỏ nhiều bộ phận khác nhau trong 645 ca khác. Mặc dù ông tuyên bố có tỷ lệ thành công lên tới 80%, nhưng tỷ lệ tử vong rất cao, và bệnh nhân thường khá hơn khi không được ông điều trị.

Đáng sợ là Cotton tin tưởng tuyệt đối vào học thuyết của mình: ông đã tự nhổ răng mình, vợ và cả con cái. Ông thậm chí còn cho rằng nha sĩ thật kỳ quặc – vì họ… cố gắng giữ răng thay vì nhổ bỏ.

Thuyết sinh ra tự phát (Spontaneous generation)

Phát triển từ thời Aristotle, thuyết sinh ra tự phát cho rằng sự sống có thể xuất hiện tự nhiên từ vật chất không sống. Ví dụ, Aristotle tin rằng sò điệp được tạo ra từ cát. Người xưa thấy giòi sinh ra từ xác chết mà không thấy ruồi đến đẻ trứng, nên họ kết luận giòi tự sinh ra.

Dù nghe có vẻ vô lý, nhưng vào thời cổ đại, khi chưa có phương pháp khoa học, đó là kết luận hợp lý dựa trên quan sát. Thuyết này tồn tại hơn 2.000 năm, cho đến khi Louis Pasteur bác bỏ hoàn toàn vào thế kỷ 19.

Tâm lý chủng tộc (Racial psychology) của Samuel Cartwright

Năm 1851, bác sĩ người Mỹ Samuel Cartwright trình bày trước Hiệp hội Y học Louisiana bản báo cáo mang tên Báo cáo về bệnh và đặc điểm thể chất của người da đen. Trong đó, ông tuyên bố phát hiện hai bệnh tâm thần: drapetomania và dysaesthesia aethiopica.

Drapetomania là cơn điên khiến nô lệ da đen bỏ trốn. Theo ông, nguyên nhân là do chủ nhân đối xử bình đẳng hoặc quá khắt khe. Phương pháp chữa trị là: đối xử với họ như trẻ con – tức là coi thường và thường xuyên đánh đập. Nếu bệnh nhân quá nặng, Cartwright đề xuất giải pháp dã man: cắt ngón chân cái.

Dysaesthesia aethiopica được ông mô tả là chứng bệnh khiến nô lệ lười biếng. Khi thấy vết lở loét trên da, ông cho rằng đó là biểu hiện bệnh. Cách chữa: đánh đòn. Nhưng nếu một người bị coi là lười, họ sẽ bị đánh nhiều – vết loét tăng – và vì vậy lý thuyết của Cartwright tiếp tục được củng cố trong vòng lặp khủng khiếp đó.

Khoa học luôn phát triển – Nhưng lý thuyết kỳ lạ thì không bao giờ thiếu

Danh sách này chưa phải là tất cả. Con người luôn khao khát tìm lời giải thích, nhưng không phải lúc nào cũng có đủ công cụ để làm điều đó đúng đắn. Thậm chí ngày nay, chúng ta vẫn hoài nghi khoa học chân chính, trong khi lại dễ tin những thuyết âm mưu.

Chừng nào còn có khoa học chân chính, thì cũng sẽ còn những giả thuyết kỳ quặc như Trái Đất phẳng, vacxin gây tự kỷ, hay khủng long được Chúa chôn xuống đất để đánh lừa nhân loại…

Chúng ta không thể ngăn cản mọi thứ ngớ ngẩn, nhưng ít nhất ta có thể học cách nhận ra chúng.