Viết lách là một nghệ thuật, và để trở thành một nhà văn giỏi không phải chỉ đơn thuần là có năng khiếu bẩm sinh hay nỗ lực chăm chỉ, mà là sự kết hợp của nhiều yếu tố. Trong thời đại ngày nay, khi nội dung trở thành một phần quan trọng trong mọi lĩnh vực, từ báo chí, marketing, sáng tác đến nghiên cứu học thuật, kỹ năng viết tốt không chỉ giúp bạn tạo ra những tác phẩm chất lượng mà còn giúp bạn ghi dấu ấn trong lòng độc giả.
Bài viết này sẽ đi sâu vào những đặc điểm quan trọng giúp một nhà văn trở nên xuất sắc, từ khả năng phát triển ý tưởng, liên kết nội dung, diễn đạt rõ ràng, đến cách đọc và chỉnh sửa bài viết. Chúng ta cũng sẽ trả lời câu hỏi muôn thuở: Nhà văn giỏi là do năng khiếu hay do rèn luyện?
Nhà văn giỏi do năng khiếu hay rèn luyện?
Việc viết có phải là một tài năng bẩm sinh hay là một kỹ năng có thể rèn luyện được? Đây là câu hỏi đã gây tranh cãi trong suốt nhiều thế kỷ. Một số người tin rằng một nhà văn giỏi sinh ra đã có tố chất đặc biệt về ngôn ngữ, khả năng cảm nhận và sáng tạo. Nhưng nhiều nghiên cứu và kinh nghiệm thực tế đã chỉ ra rằng, bất kỳ ai cũng có thể trở thành một nhà văn giỏi nếu họ dành đủ thời gian và công sức để trau dồi kỹ năng của mình.
Vai trò của năng khiếu trong viết lách
Năng khiếu là một yếu tố quan trọng, nhưng không phải là điều kiện tiên quyết để trở thành một nhà văn giỏi. Những người có thiên hướng ngôn ngữ thường dễ dàng cảm nhận câu chữ, có trực giác tốt trong việc sắp xếp ý tưởng và diễn đạt một cách tự nhiên hơn. Tuy nhiên, chỉ dựa vào năng khiếu mà không luyện tập thường xuyên thì khả năng viết cũng không thể phát triển.
Chẳng hạn, nhiều nhà văn nổi tiếng thế giới như Ernest Hemingway, Haruki Murakami hay J.K. Rowling đều thừa nhận rằng họ đã phải viết hàng triệu từ và chỉnh sửa không ngừng để đạt được thành công. Nếu năng khiếu là điều kiện đủ, thì chắc hẳn ai có tài năng thiên bẩm cũng sẽ trở thành nhà văn xuất sắc, nhưng thực tế không phải vậy.
Rèn luyện có thể thay thế năng khiếu không?
Rèn luyện đóng vai trò quyết định trong hành trình trở thành nhà văn giỏi. Viết là một kỹ năng và như bất kỳ kỹ năng nào khác, nó có thể được mài giũa qua thời gian. Việc luyện tập không chỉ giúp cải thiện khả năng viết mà còn giúp nhà văn phát triển phong cách riêng.
Chẳng hạn, Stephen King – một trong những nhà văn bán chạy nhất mọi thời đại – đã từng nói: Nếu bạn muốn trở thành một nhà văn, bạn phải làm hai điều trên tất cả: đọc thật nhiều và viết thật nhiều. Chính việc liên tục trau dồi, thử nghiệm, và học hỏi từ những tác phẩm khác giúp một người từ không biết gì có thể trở thành một tác giả thực thụ.
Kết hợp cả hai yếu tố để thành công
Dù có năng khiếu hay không, một nhà văn giỏi đều cần rèn luyện. Những người có tài năng thiên bẩm nhưng không trau dồi thì sớm muộn cũng sẽ bị bỏ lại phía sau. Trong khi đó, những người không có năng khiếu nhưng kiên trì học hỏi, rèn luyện mỗi ngày vẫn có thể vươn lên và đạt được thành công.
Kết luận quan trọng nhất ở đây là: dù bạn có xuất phát điểm ra sao, nếu bạn đủ kiên trì, bạn hoàn toàn có thể trở thành một nhà văn giỏi.
Đặc điểm tạo nên nhà văn giỏi
Một nhà văn giỏi không chỉ đơn thuần là người có khả năng viết hay. Họ cần sở hữu những đặc điểm quan trọng giúp họ phát triển sự nghiệp và xây dựng phong cách riêng. Dưới đây là sáu yếu tố then chốt làm nên một nhà văn xuất sắc.
Nhà văn giỏi có thể phát triển ý tưởng thành câu chuyện
Ý tưởng là khởi nguồn của mọi tác phẩm, nhưng không phải ai cũng có thể biến một ý tưởng nhỏ thành một câu chuyện hoàn chỉnh. Một nhà văn giỏi không chỉ có ý tưởng hay mà còn biết cách khai thác, mở rộng và phát triển chúng thành nội dung hấp dẫn.
Ví dụ, J.K. Rowling từng nảy ra ý tưởng về Harry Potter khi đang ngồi trên chuyến tàu. Nếu bà chỉ dừng lại ở ý tưởng một cậu bé phù thủy, có lẽ sẽ không bao giờ có một thế giới phép thuật vĩ đại như ngày nay.
Một nhà văn giỏi là khi:
– Đọc một đoạn văn cụ thể, và ngay lập tức xác định được chủ đề của chúng, từ đó nêu ra ý tưởng để phát triển đoạn tiếp theo.
– Đoạn một bài văn và xác định chúng sẽ thất bại, tệ hại như thế nào, và tại sao điều ấy lại xảy ra.
– Đọc một bài phát biểu và đưa ra lời khuyên để chúng trỏ nên hữu ích, có giá trị với người đọc hơn.
Với các ngành nghề khác, như lập trình viên hay chuyên gia quân sự thì cũng tương tự như vậy, tức với chuyên gia – họ chỉ cần vài gợi ý là nhìn rõ bức tranh toàn cảnh. Nên nếu một người tự nhận là nhà văn giỏi nhưng lại bối rối với những thử thách cơ bản nêu trên, khả năng cao họ chỉ là một người viết giỏi mà thôi.
Nhà văn giỏi có thể liên kết các đoạn văn lại với nhau
Một tác phẩm hay không chỉ cần câu chữ đẹp mà còn phải có sự mạch lạc. Nhà văn giỏi biết cách liên kết các đoạn văn, giúp người đọc dễ dàng theo dõi mạch truyện và không bị lạc lối trong dòng chảy của nội dung.
Việc sử dụng các từ nối, bố cục rõ ràng và logic trong lập luận giúp tác phẩm trở nên thuyết phục và dễ đọc hơn. Đây là kỹ năng quan trọng giúp nhà văn tạo ra những bài viết chất lượng, từ tiểu thuyết đến bài báo.
Một nhà văn giỏi là người có tầm nhìn rộng, nhìn thấy rõ bức tranh toàn cảnh khi đoạn từng đoạn văn nhỏ. Nên khi bạn nhìn thấy họ tập trung đọc một cuốn sách bình thường, thật ra lúc ấy họ đang đánh giá toàn bộ ý đồ và xác định diễn biết của quyển sách. Đó là một hành vi vô thức.
Một nhà văn giỏi là người có tầm nhìn rộng trong từng đoạn văn nhỏ hẹp, nên khi bạn nhìn thấy họ chăm chú đọc từng đoạn văn nhỏ lẻ thì chưa chắc sự chăm chú ý ấy chỉ là vào từng đoạn nhỏ lẻ, mà có thể họ đang suy ngẫm và đánh giá xem điều tiếp theo nào sẽ xảy ra sau đó. Điều ấy thường được thực hiện một cách vô thức, trong quá trình họ đọc và nghiền ngẫm từng câu chữ. Nói tóm lại, một nhà văn giỏi là người có khả năng liên kết, hợp nhất các đoạn văn rời rạc thành một câu chuyện hoàn chỉnh. Cụ thể, điều ấy được thực hiện như sau:
– Suy nghĩ về nhân vật như một hình hài sống động.
– Đọc trọn vẹn cuốn sách.
– Đắm chìm trong suy nghĩ và tưởng tượng tiếp theo về chúng.
Về bản chất, họ là người biết cách giải quyết vấn đề và tìm cách vượt qua những trở ngại căn bản để hiểu, hình dung đúng về cốt truyện, ý đồ mà tác giả khác đang muốn truyền tải. Nếu chỉ đơn thuần là người viết tốt, họ chỉ có thể xác định đó là câu, đoạn văn hoàn chỉnh với những yếu tố cơ bản của đoạn văn ấy mà thôi.
Nhà văn giỏi biết cách diễn đạt ý tưởng
Không chỉ dừng lại ở việc có ý tưởng, một nhà văn giỏi còn cần có khả năng diễn đạt chúng một cách rõ ràng, hấp dẫn. Việc chọn từ ngữ, cấu trúc câu và giọng văn phù hợp đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải cảm xúc và thông điệp đến độc giả.
Một nhà văn giỏi là phải biết cách diễn đạt ý tứ, nội dung mà họ muốn truyền tải bằng câu chữ rõ ràng, súc tính và đặt trong bối cảnh hợp lý. Mary Gaitskill từng nói một điều tương tự rằng, viết theo một cách hiểu nào đó là quá trình bày tỏ những điều bạn muốn bày tỏ; bạn phải tìm đúng từ, đặt đúng ngữ cảnh và liên kết chúng thành một đoạn văn hoàn chỉnh để trình bày với người khác. Hơn thế nữa, bạn cũng phải đặt chúng trong một bối cảnh, câu chuyện cụ thể nhằm nêu bật góc nhìn, ý đồ khi phát biểu nội dung ấy
Ví dụ, George Orwell luôn ưu tiên cách viết đơn giản, trực tiếp nhưng đầy sức mạnh, trong khi Gabriel García Márquez lại thiên về lối viết bay bổng, giàu hình ảnh. Cả hai phong cách đều hiệu quả vì chúng phù hợp với nội dung mà họ muốn truyền tải.
Điều này khiến các nhà văn hướng nội thuần túy trông có vẻ sẽ trở thành nhà văn giỏi hơn, bởi họ dành nhiều thời gian để nghiền ngẫm, và chỉ nói ra những điều họ đã suy ngẫm kỹ. Ngoài ra, một lời khuyên hữu ích khi bạn nói ra những điều bạn không chắc chắn, hoặc không tự tin về chúng, là cứ thật thà chia sẻ điều ấy, rằng tôi không chắc và đang nghĩ rất nhiều về nói. Nói vậy sẽ không khiến bạn trở nên kém cõi hay lố bịch, mà thể hiện rõ ràng rằng bạn đang cố gắng diễn đạt ý tưởng mà mình đang muốn nêu ra.
Nhà văn giỏi có thể viết trong đầu
Nhiều nhà văn giỏi không cần giấy bút để bắt đầu viết. Họ có thể phác thảo nội dung trong đầu trước khi đặt bút xuống. Điều này giúp họ tiết kiệm thời gian và có một hướng đi rõ ràng hơn khi thực sự bắt tay vào viết.
Việc suy nghĩ về cấu trúc bài viết trước khi viết giúp tránh được việc lạc đề hay mất phương hướng trong quá trình sáng tác. Đây là một kỹ năng quan trọng giúp nâng cao hiệu quả viết lách.
Trong balo, tôi luôn giữ một cuốn sổ và cây bút để có thể ghi lại mọi ý tưởng bất chợt hiện ra trong dòng chảy sáng tạo của bản thân. Trong khi đó, một nhà văn giỏi họ không cần làm vậy, bởi họ có thể ghi lại mọi thứ trong đầu, và khi cầm được cây bút thì họ sẽ ghi hết mọi điều ra. Nhìn chung, để ghi nhớ và duy trì ý tưởng trong đầu, các nhà văn giỏi thường sẽ làm:
– Suy nghĩ về một ý tưởng.
– Brainstorming về điều ấy.
– Khi có cơ hội cầm bút, họ sẽ viết ra hết mọi điều.
Verlyn Klinkenborg, biên tập viên tờ New York Times cũng đã từng chia sẻ, trước khi học cách viết tốt, hãy luôn tin rằng bản thân là một nhà văn, để luôn suy nghĩ và nghiền ngẫm mọi ý tưởng trong đầu trước khi viết ra chúng. Còn Klinkenborg khi nói về quá trình viết, ông chỉ đơn giản mà chia sẻ rằng, kiên nhẫn nghĩ mọi câu chữ ngay trong đầu.
Nhà văn giỏi đọc với mục đích cụ thể
Thông thường, có 3 nhóm độc giả phổ biến:
– Tự do, họ đọc bất kỳ điều gì họ muốn, bất kể đông tây kim cổ hay những tin vắn trên báo mạng, họ cũng đều đọc và không loại trừ một điều gì.
– Đọc có chọn lọc, họ đọc với mục đích cụ thể, chỉ đọc những điều họ muốn và đảm bảo rằng chúng phải phù hợp với bản thân.
– Đọc cực đoan, họ đọc với tất cả sự hành hạ với bản thân, khi chỉ tìm đọc duy nhất một chủ đề. Họ nghiền ngẫm và đi sâu vào từng chi tiết, từng khúc mắc nhỏ nhoi trong từng câu chuyện, sự kiện mà họ quan tâm. Ngoài ra, họ chẳng còn đọc gì nữa khác. Họ chính là những nhà văn giỏi.
Đọc là một phần không thể thiếu trong việc phát triển kỹ năng viết. Nhưng không chỉ đọc để giải trí, nhà văn giỏi đọc với mục đích học hỏi – họ phân tích cách tác giả khác xây dựng câu chuyện, sử dụng từ ngữ, triển khai ý tưởng.
Việc đọc có chủ đích giúp nhà văn cải thiện cách viết, mở rộng vốn từ và tiếp thu những phong cách đa dạng để áp dụng vào tác phẩm của mình.
Nhà văn giỏi thích mài giũa
Viết chỉ là bước đầu tiên, chỉnh sửa mới là công đoạn quan trọng nhất. Những nhà văn vĩ đại thường dành nhiều thời gian để hoàn thiện tác phẩm hơn là để viết bản thô. Họ xem việc sửa chữa như một phần thiết yếu để nâng cao chất lượng bài viết.
Một châm ngôn phương tây phổ biến khi nói về nhà văn giỏi đó là, họ chỉnh sửa tác phẩm như xúc từng xẻng tuyết trên vỉa hè, lúc tuyết vẫn đang rơi.
Đó là phép ẩn dụ.
Mọi thứ bắt đầu với một sân vườn ngập đầy tuyết (bản nháp thô, chứ hoàn chỉnh), rồi bạn bắt đầu xúc bớt tuyết ra khỏi vườn (chỉnh sửa) xuống lề đường (trang giấy). Khi đến cuối vườn (trang cuối), bạn tưởng đã toàn tất và nhìn phía sau, vẫn còn một mớ hổ lốn mà phải xử lý.
Đấy chính xác là điều luôn xảy ra với mọi nhà văn, họ viết lách say sưa, chỉnh sửa tỉnh táo và chợt nhận ra tác phẩm của mình không bao giờ hoàn hảo để ngưng quá trình ấy. Walter Kirn đã mô tả điều ấy như thế này, khi bắt đầu viết tiểu thuyết, một nhà văn giỏi cần sự tự tin, nhưng sau đó điều cần thiết là kiên trì. Những đặc điểm này nghe có vẻ giống nhau, thực ra khác. Tự tin là những gì xuất phát từ ý thức vào năng lực của bản thân, còn kiên trì lại là phẩm chất luôn được thử thách mỗi ngày. Đó là động lực duy nhất để tiếp tục hành trình viết mà niềm tin bản thân không bị lung lay
Stephen King từng nói: Viết là con người, nhưng chỉnh sửa là thần thánh. Một tác phẩm tuyệt vời không phải xuất hiện ngay từ bản nháp đầu tiên, mà được tạo ra qua nhiều lần chỉnh sửa cẩn thận.
Kết Luận
Trở thành một nhà văn giỏi không phải là điều dễ dàng, nhưng hoàn toàn có thể nếu bạn không ngừng học hỏi, luyện tập và trau dồi những kỹ năng quan trọng. Viết lách không chỉ là một nghệ thuật mà còn là một hành trình, nơi mà mỗi trang viết là một bước tiến đến sự hoàn thiện.
Tổng quan lại, viết lách là một quá trình cần nhiều sự kiên trì và ý tưởng, và một nhà văn giỏi hội tụ hết những điểm ấy. Vậy nên, ngay lúc này bạn muốn trở thành nhà văn tương lai, thì đã đến lúc bắt đầu với những ý tưởng nhỏ nhất, sự kiên trì cơ bản và một niềm tin bền vững vào hành trình mà mình đang theo đuổi.
