10 sự thật kỳ lạ về cơ thể bạn có thể chưa biết

Cuốn sách mới của Bill Bryson The body: A guide for occupants đem đến những bài học quan trọng (và hài hước) về giải phẫu học, thần kinh học, sinh lý học, sinh học và nhiều lĩnh vực khác.

Chúng ta vẫn còn rất mù mờ về chính cơ thể mình

Dù y học và khoa học đã tiến bộ vượt bậc, chúng ta vẫn còn rất nhiều điều chưa hiểu rõ về cách cơ thể hoạt động. Việc hình dung ra các hệ sinh thái bên trong ta – vốn là một phần của chính ta – vẫn là một thách thức. Ngay cả với một loài động vật tự nhận thức như con người, ta vẫn đang trong giai đoạn sơ khai của quá trình hiểu chính mình.

Đó là lý do vì sao ta cần những tác giả như Bill Bryson. Cuốn sách The Body: A Guide for Occupants tiếp tục sứ mệnh khám phá gần như mọi thứ của ông – từng được thể hiện qua tác phẩm nổi tiếng A Short History of Nearly Everything năm 2004. Dù nổi tiếng với các sách du ký như A Walk in the Woods hay Notes From a Small Island, Bryson vẫn giữ được phong cách viết phi hư cấu hấp dẫn, đan xen nhiều câu đùa dí dỏm trong tác phẩm mới này.

10 sự thật thú vị về cơ thể người

Dưới đây là 10 sự thật thú vị về cơ thể người (và loài người nói chung) có thể bạn chưa từng nghe đến.

Sự đề kháng đang gia tăng

Phần lớn vi khuẩn trong dạ dày chúng ta là có lợi, nhưng vì nhiều lý do, hệ vi sinh vật đường ruột đang trở nên kém đa dạng. Dù Alexander Fleming đã phát hiện ra penicillin – cứu sống hàng triệu người – ông cũng từng cảnh báo từ năm 1945 về nguy cơ vi khuẩn kháng kháng sinh.

Từ thập niên 1950 đến 1990, mỗi năm Mỹ cho ra mắt khoảng ba loại kháng sinh mới. Hiện nay, chỉ còn khoảng một loại mỗi hai năm. Các công ty dược thường chọn phát triển các loại thuốc dùng lâu dài như statin hay thuốc chống trầm cảm thay vì kháng sinh vốn nhanh chóng bị thay thế.

Sử dụng kháng sinh quá mức trong chăn nuôi, sinh mổ (trẻ không đi qua đường âm đạo mẹ để tiếp xúc với vi khuẩn tự nhiên), và thói quen dùng thuốc không hợp lý đều là nguyên nhân. Ví dụ: 20% lượng kháng sinh được kê đơn cho viêm xoang – vốn không hiệu quả với kháng sinh. Gần 75% trong số 40 triệu đơn thuốc kháng sinh hàng năm ở Mỹ là cho những bệnh không thể chữa bằng kháng sinh.

Não tiêu tốn rất nhiều năng lượng

Dù chỉ chiếm 2% trọng lượng cơ thể, não bộ tiêu thụ tới 20% năng lượng. Dù bạn xem TV hay giải toán, não vẫn tiêu hao khoảng 400 calo mỗi ngày. Nhưng nghĩ nhiều không có nghĩa là đốt cháy nhiều calo hơn – thậm chí còn ngược lại.

Một nghiên cứu cho thấy những bộ não làm việc cực lực lại kém hiệu quả. Những bộ não tốt nhất là những cái xử lý xong công việc rồi nghỉ ngơi.

Giữ thăng bằng là cả một nghệ thuật

Hệ thống tiền đình nằm trong tai giúp chúng ta giữ thăng bằng. Khi quay tròn, lớp gel trong tai vẫn còn di chuyển khi ta dừng lại – gây ra cảm giác chóng mặt. Khi mất thăng bằng kéo dài, não diễn giải điều đó là do nhiễm độc, và đó là lý do vì sao bạn buồn nôn.

Nhà thuốc nội tại

Trong suốt đời người, ta tiết ra khoảng 31.700 lít nước bọt – tương đương khoảng 200 bồn tắm lớn. Nước bọt còn chứa opiorphin, chất giảm đau tự nhiên mạnh gấp 6 lần morphine. Dù lượng sản sinh rất ít, opiorphin vẫn giúp ta giảm đau – ví dụ như khi bị bỏng miệng vì pizza nóng.

Cơn đau đầu không đến từ não

Não bộ không có cảm thụ thần kinh cho đau. Vì vậy, đau đầu không phải do não đau. Nhiều dạng đau mang ý nghĩa tiến hóa – cảnh báo ta tránh xa điều nguy hiểm. Nhưng có loại lại vô dụng, như ung thư thường chỉ gây đau khi đã quá muộn.

Điều thú vị là đau thể xác và đau tinh thần không khác nhau nhiều. Mùi dễ chịu, âm nhạc thư giãn, thức ăn ngon, quan hệ tình dục… đều giúp giảm đau. Chúng ta thường cảm nhận cơn đau đúng như mức độ mà chúng ta kỳ vọng.

Trẻ hơn chưa chắc tốt hơn

Trước đây, trẻ em thường dậy thì ở tuổi 16–17. Nhưng hiện nay, vì dinh dưỡng cải thiện, bé gái có thể bắt đầu hành kinh từ 7–8 tuổi. Điều này liên quan đến nguy cơ ung thư cao hơn do dư thừa estrogen.

Quốc gia càng giàu, dị ứng càng nhiều

Từ 10 – 40% dân số thế giới bị dị ứng. Các nước giàu có tỉ lệ cao hơn. Gen chỉ đóng vai trò tăng khả năng, không quyết định. Trẻ sinh mổ có nguy cơ dị ứng cao gấp 8 lần và có nguy cơ mắc tiểu đường, hen suyễn, bệnh celiac và béo phì.

60% ca sinh mổ ngày nay là vì tiện lợi chứ không phải vì y tế – điều này đang gây hại lâu dài cho trẻ em.

Ngưng ăn quá nhiều

Năm 1915, người Mỹ tiêu khoảng 50% thu nhập vào thực phẩm. Ngày nay, chỉ còn khoảng 6%. Nhưng chúng ta lại ăn nhiều hơn bao giờ hết, chủ yếu là thực phẩm chế biến sẵn và đường. Hiện nay, số người béo phì nhiều hơn số người đói trên toàn cầu.

Nhưng cân nặng không phải là tất cả

Dù béo phì gây nhiều bệnh, lối sống ăn sạch và lành mạnh cũng không bảo đảm bạn sẽ tránh được bệnh tật.

40% người bị tiểu đường, cao huyết áp hay tim mạch vốn rất khỏe mạnh trước đó, và khoảng 20% người béo phì sống thọ dù không thay đổi gì.

Cơ thể đúng là kỳ lạ.

Một vài huyền thoại phổ biến:

– MSG (bột ngọt) không độc hại – nó tạo ra vị umami đặc trưng.

– Con người tái tổ hợp gen chứ không phải sao chép khi sinh sản.

– Testosterone bổ sung làm tăng nguy cơ đột quỵ, đau tim – không nên sử dụng tùy tiện.

– 10.000 bước mỗi ngày? Là kết quả từ một nghiên cứu mơ hồ ở Nhật những năm 1960. Dù sao thì, hãy đi bộ nhiều hơn.

– Ngủ để củng cố trí nhớ? Có thể đúng.

– Chúng ta không mất nhiều nhiệt nhất qua đầu – chỉ là vì đầu thường để hở.

Hãy nghe lời mẹ và đội mũ khi ra ngoài vào mùa đông.