Tắm nước lạnh có tốt cho sức khỏe không?

Tắm nước lạnh vào buổi sáng có lẽ là một cách khá khó chịu để bắt đầu ngày mới.

Tắm nước lạnh – từ hình thức trừng phạt đến xu hướng sức khỏe

Tắm nước lạnh vào buổi sáng có lẽ là một cách khá khó chịu để bắt đầu ngày mới. Tuy vậy, nhiều người vẫn bị cuốn hút bởi thói quen này vì việc ngâm mình trong nước lạnh được cho là mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe, cả về thể chất lẫn tinh thần.

Tắm nước lạnh lần đầu tiên được áp dụng với mục đích y tế vào đầu thế kỷ 19, khi các bác sĩ thiết kế phương pháp này để sử dụng cho bệnh nhân trong các trại tâm thần và tù nhân, nhằm làm dịu những bộ não nóng, viêm và gây sợ hãi để kiềm chế ý chí bốc đồng.

Tới giữa thế kỷ 19, người Victoria nhận ra rằng vòi sen còn có những công dụng khác – cụ thể là để làm sạch cơ thể – và sẽ tốt hơn nếu nước được làm ấm. Từ đó, thiết bị từng được dùng để tạo ra sự khó chịu trong suốt một tiếng rưỡi đã trở thành một trải nghiệm dễ chịu kéo dài chỉ khoảng năm phút.

Tuy nhiên, thói quen tắm nước lạnh để tăng cường sức khỏe chưa bao giờ thật sự biến mất – và thực tế, nó đang có dấu hiệu trở lại mạnh mẽ, đặc biệt là trong giới công nghệ ở Silicon Valley.

Những gì bằng chứng cho thấy

Tắm nước lạnh giúp giảm nghỉ ốm

Một nghiên cứu quy mô lớn từ Hà Lan cho thấy, những người tắm nước lạnh ít có khả năng phải nghỉ việc vì bệnh hơn so với những người chỉ tắm nước ấm.

Hơn 3.000 người tham gia được chia thành bốn nhóm và được yêu cầu tắm nước ấm mỗi ngày. Tuy nhiên, một nhóm được chỉ định kết thúc bằng 30 giây nước lạnh, nhóm khác 60 giây và một nhóm nữa 90 giây. Nhóm đối chứng chỉ được tắm nước ấm mà không có giai đoạn nước lạnh. Những người tham gia được yêu cầu duy trì thói quen này trong vòng một tháng. (Thú vị là, 64% trong số họ tiếp tục theo đuổi thói quen tắm nước lạnh vì họ rất thích.)

Sau ba tháng theo dõi, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng những nhóm có giai đoạn nước lạnh giảm được 29% số ngày nghỉ làm vì bệnh do tự báo cáo. Đáng chú ý là độ dài thời gian nước lạnh không ảnh hưởng đến tỉ lệ nghỉ ốm.

Có thể tăng cường hệ miễn dịch

Lý do tại sao một luồng nước lạnh có thể giúp người ta ít bị ốm vẫn chưa rõ ràng, nhưng một số nghiên cứu cho rằng điều này có thể liên quan đến việc tăng cường hệ miễn dịch. Một nghiên cứu từ Cộng hòa Séc cho thấy, khi các thanh niên có thể lực tốt được ngâm mình trong nước lạnh ba lần mỗi tuần trong sáu tuần, hệ miễn dịch của họ được cải thiện nhẹ. Tuy nhiên, cần có thêm nhiều nghiên cứu với quy mô lớn hơn để xác nhận kết luận này.

Kích hoạt hệ thần kinh giao cảm

Nước lạnh dường như cũng kích hoạt hệ thần kinh giao cảm – bộ phận điều khiển phản ứng chiến đấu hay bỏ chạy (một phản xạ sinh lý tự động khi đối diện với tình huống nguy hiểm, căng thẳng hoặc sợ hãi). Khi phản xạ này được kích hoạt – chẳng hạn trong lúc tắm nước lạnh – cơ thể sẽ tăng sản xuất hormone noradrenaline. Chính điều này được cho là nguyên nhân dẫn đến hiện tượng tăng nhịp tim và huyết áp khi ngâm mình trong nước lạnh, và có liên quan đến các lợi ích sức khỏe được đề xuất.

Cải thiện tuần hoàn máu

Ngâm mình trong nước lạnh cũng đã được chứng minh là giúp cải thiện lưu thông máu. Khi tiếp xúc với nước lạnh, lưu lượng máu đến da sẽ giảm. Khi nước lạnh kết thúc, cơ thể phải làm ấm lại, do đó lưu lượng máu đến bề mặt da sẽ tăng. Một số nhà khoa học cho rằng điều này có thể cải thiện tuần hoàn. Một nghiên cứu về ngâm nước lạnh sau khi tập thể dục phát hiện rằng, sau bốn tuần, lưu lượng máu đến và đi từ cơ đã được cải thiện.

Tăng cường trao đổi chất

Một số bằng chứng cho thấy tắm nước lạnh có thể giúp giảm cân. Một nghiên cứu cho thấy việc ngâm mình trong nước lạnh ở nhiệt độ 14℃ làm tăng tốc độ trao đổi chất lên tới 350%. Trao đổi chất là quá trình cơ thể chuyển hóa thức ăn và nước uống thành năng lượng, do đó tốc độ trao đổi chất cao hơn đồng nghĩa với việc đốt cháy nhiều năng lượng hơn.

Lợi ích tâm thần của tắm nước lạnh

Tăng sự tỉnh táo tinh thần

Ngoài các lợi ích thể chất, tắm nước lạnh còn có thể mang lại lợi ích về sức khỏe tâm thần. Một quan điểm cho rằng việc ngâm mình trong nước lạnh làm tăng sự tỉnh táo tinh thần thông qua cơ chế phản xạ chiến đấu hay bỏ chạy đã đề cập ở trên. Ở người lớn tuổi, việc áp dụng nước lạnh lên mặt và cổ đã được chứng minh là cải thiện chức năng não bộ.

Giảm triệu chứng trầm cảm

Tắm nước lạnh cũng có thể giúp giảm triệu chứng trầm cảm. Một cơ chế được đề xuất là do mật độ cao của các thụ thể cảm nhận lạnh trên da, nên khi tắm nước lạnh sẽ tạo ra một lượng lớn xung điện truyền từ các đầu dây thần kinh ngoại biên về não, từ đó có thể tạo hiệu ứng chống trầm cảm.

Có nên tắm nước lạnh?

Có khá nhiều bằng chứng cho thấy việc ngâm mình trong nước lạnh hoặc tắm nước lạnh có lợi cho sức khỏe – dù lý do tại sao vẫn còn chưa thật sự rõ ràng.

Tuy nhiên, trước khi bạn bắt đầu xoay vòi về phía nước lạnh ở cuối buổi tắm, bạn cần biết rằng tắm nước lạnh cũng đi kèm một số rủi ro. Vì một dòng nước lạnh đột ngột gây sốc cho cơ thể, nên điều này có thể nguy hiểm với những người mắc bệnh tim, và có thể gây ra cơn đau tim hoặc rối loạn nhịp tim.