Bạn có thể tự nhận mình thuộc một thế hệ khác không?

Đọc bài viết này có thể là điều mang đậm phong cách millennial. Liệu chỉ độ tuổi có thực sự xác định ai là thế hệ Gen Z?

Thông thường, việc dựa vào khi tôi còn nhỏ để làm luận cứ triết học không phải là ý hay, nhưng tôi chắc rằng khi tôi còn nhỏ, chúng ta không quá ám ảnh với sự khác biệt giữa các thế hệ. Tất nhiên, chúng tôi biết về sự tồn tại của các thế hệ khác nhau và thậm chí đưa ra những nhận định bao quát về chúng, nhưng điều này thường được định nghĩa bằng những thuật ngữ đơn giản hơn, như thế hệ của bố mẹ tôi hoặc thế hệ của ông bà tôi.

Tên gọi của các thế hệ

Ngày nay, chúng ta có một bảng tra cứu tên các thế hệ đầy phức tạp. Có Thế hệ Lặng lẽ (Silent Generation), Thế hệ Bùng nổ Dân số (Baby Boomers), Thế hệ X, Millennials, Gen Z, và mới nhất là Gen Alpha. Mỗi người trong số các bạn đang đọc bài viết này thuộc về một trong những thế hệ đó. Dù bạn có thích hay không, bạn sẽ bị xếp vào một chiếc hộp gọn gàng và buộc phải đeo một cái bảng tên quanh cổ. Bạn không thể tự nhận mình thuộc về một thế hệ khác. Tuổi tác là một hằng số thô ráp, không thể thay đổi, và nó định danh bạn.

Tôi thuộc thế hệ millennial. Tôi nói điều này với một chút chờ đợi đầy ngượng ngùng. Bởi vì việc thừa nhận thế hệ của mình trước những người xa lạ là một hành động dễ tổn thương kỳ lạ. Mỗi nhãn hiệu thế hệ đều có một khuôn mẫu nhất định. Có những gánh nặng đi kèm khi bạn là một boomer và một vai trò cần phải thực hiện nếu bạn là millennial. Điều này đưa chúng ta đến câu hỏi của Rohan: Những vai trò đó thực sự có ý nghĩa gì?

Thay vì theo định dạng thông thường khi đưa ra cả hai mặt của một vấn đề, tuần này sẽ là một cuộc khám phá. Về mặt kỹ thuật, tuổi tác là tất cả những gì mà các nhãn hiệu thế hệ này đại diện. Bạn không thể ước gì mình không phải là một người thuộc Gen X hơn là bạn có thể ước gì mình không có nếp nhăn hay chứng thấp khớp khó chịu. Nhưng tôi sẽ đào sâu hơn vào ý tưởng này. Trước tiên, tôi sẽ khám phá tại sao chúng ta cần tạo ra những nhãn hiệu này ngay từ đầu và tại sao chúng ta cần sắp xếp mọi người vào chúng. Sau đó, tôi sẽ xem xét các giá trị hoặc đặc điểm độc đáo nào định hình Gen Z và hỏi Bạn có thể tự nhận mình thuộc một thế hệ khác không?

Erikson: Sự kéo căng của nhiều sợi dây

Vào giữa thế kỷ 20, nhà tâm lý học người Đức Erik Erikson đã đưa ra một trong những khái niệm phổ biến nhất trong tâm lý học thường thức: khủng hoảng bản sắc (identity crisis). Một khủng hoảng bản sắc là bất kỳ giai đoạn nào trong cuộc sống mà bạn cảm thấy như mình bị kéo theo nhiều hướng khác nhau. Điều này có thể xảy ra bất cứ lúc nào, nhưng thường gắn liền với những năm tháng tuổi teen đầy nổi loạn, thử nghiệm và khám phá. Đó là khi một đứa trẻ lớn lên đủ để muốn khám phá nhưng vẫn còn trẻ con đủ để khao khát sự thoải mái, ấm áp từ món ăn của mẹ và vòng tay của cha.

Theo Erikson, giai đoạn căng thẳng và biến động này thường dẫn đến sự hình thành bản sắc, nơi mà thanh thiếu niên gia nhập một nhóm hoặc áp dụng một tập hợp giá trị. Nó không giống hệt như những bộ phim về trường trung học Mỹ, nhưng cũng không quá xa: những nhóm Goths (dân lập dị), film nerds (mọt phim), mathletes (thiên tài toán học), jocks (thể thao), geeks (mọt sách), và stoners (kẻ phê thuốc)… Erikson lập luận rằng con người có nhu cầu thuộc về một dạng bộ tộc nào đó. Chúng ta cần xác định mình là một ai đó và điều gì đó.

Sự chia rẽ của các thế hệ

Trong lịch sử, các quốc gia khác nhau nhấn mạnh các yếu tố khác nhau trong chủ nghĩa bộ tộc này. Một số quốc gia có thể vẽ ranh giới dựa trên dân tộc, giáo dục, nghề nghiệp, giàu nghèo, tôn giáo, hoặc vị trí địa lý. Nước Anh quê hương tôi có một lịch sử lâu dài trong việc phân chia theo giai cấp – một khái niệm vừa khó nắm bắt vừa rất quan trọng. Và giờ đây, tham gia danh sách những cách chúng ta chia rẽ nhau, xuất hiện một cách mới: thế hệ.

Chúng ta đều thuộc về một thế hệ nhất định, chúng ta hát những bài ca của đội mình và chế giễu cuộc sống của những thế hệ khác. Cuộc chiến các thế hệ đang ở đây, và chỉ cần Katniss Everdeen xuất hiện thì nó đã sẵn sàng để trở thành bom tấn Hollywood.

Thế hệ của bạn thực sự có ý nghĩa gì?

Nhà tâm lý học James Marcia, người tiếp nối công trình của Erikson, cho rằng khủng hoảng bản sắc của chúng ta được giải quyết khi chúng ta đạt đến điểm thành tựu bản sắc (identity achievement), nơi chúng ta chủ động lựa chọn mình muốn trở thành ai. Chúng ta thử nghiệm, khám phá các lựa chọn, thử bộ đồ này, nói chuyện với những người kia, và cuối cùng cam kết với phiên bản bản thân mà chúng ta muốn trở thành.

Tuy nhiên, các thế hệ không giống như vậy. Chúng ta không thể chọn thuộc về một thế hệ nhất định. Một đứa trẻ 16 tuổi, đang quyết định mình muốn trở thành ai, không thể nói Tôi muốn trở thành một boomer mà không khiến người khác bật cười. Nhưng điều này có đúng không? Điều này có công bằng không? Như Rohan ngụ ý trong câu hỏi của mình, liệu có nhiều điều hơn trong các nhãn hiệu thế hệ ngoài ngày sinh của chúng ta?