Tại sao tiến hóa không khiến việc sinh con ở người trở nên dễ dàng hơn?

Câu trả lời có vẻ nằm ở những sự đánh đổi tiến hóa nhằm bảo vệ cơ quan trong cơ thể phụ nữ.

Mở đầu

Sinh con ở người là một quá trình khá đau đớn và phức tạp trong thế giới động vật.

Không giống như các loài linh trưởng khác có thể sinh con mà không cần trợ giúp, phụ nữ thường cần đến sự hỗ trợ từ gia đình hoặc cộng đồng để sinh em bé. Ngay cả khi có sự hỗ trợ, mẹ và trẻ sơ sinh vẫn phải đối mặt với nguy cơ tử vong, đặc biệt là ở những khu vực hạn chế về dịch vụ y tế, như khu vực Hạ Sahara ở Châu Phi.

Một trong những lý do khiến việc sinh con ở người trở nên nguy hiểm là nghịch lý sản khoa. Nghịch lý này mô tả một mâu thuẫn về mặt giải phẫu học: trẻ sơ sinh ở người có đầu rất to, trong khi xương chậu của mẹ lại khá hẹp.

Để đi qua được ống sinh, trẻ sơ sinh phải thực hiện một loạt các động tác xoay và chuyển hướng – một quá trình gọi là sinh xoay. (Trẻ sơ sinh ở người cũng có thóp mềm – những vùng trên hộp sọ chưa hợp nhất hoàn toàn – giúp chúng dễ dàng chui qua ống sinh hơn.)

Vậy thì câu hỏi đặt ra là: Tại sao tiến hóa không khiến việc sinh con trở nên dễ dàng hơn với loài người?

Những sự đánh đổi của tiến hóa

Một nghiên cứu gần đây được công bố trên Proceedings of the National Academy of Sciences cho thấy việc sinh con ở người trở nên khó khăn là do những đánh đổi tiến hóa, vốn nhằm bảo vệ các cơ quan nội tạng của cơ thể.

Sự đánh đổi chính ở phụ nữ tập trung ở vùng sàn chậu – một nhóm cơ kéo dài từ xương mu đến xương cụt. Những cơ này giúp ổn định cột sống, nâng đỡ tử cung, và kiểm soát hoạt động của bàng quang và ruột. Sàn chậu cũng sẽ giãn nở trong quá trình sinh, cho phép em bé đi qua ống sinh dễ dàng hơn.

Một số nhà nghiên cứu đã đề xuất rằng nếu sàn chậu lớn hơn, việc sinh con sẽ dễ dàng hơn cho phụ nữ. Tuy nhiên, những người khác lại phản biện rằng sàn chậu lớn hơn sẽ dễ bị biến dạng và dẫn đến các rối loạn, như són tiểu hay sa nội tạng (các cơ quan trong ổ bụng rơi khỏi vị trí bình thường – gọi là sa tạng).

Giả thuyết này được gọi là giả thuyết sàn chậu, và nó vốn rất khó để kiểm chứng. Trong nghiên cứu hiện tại, một nhóm các nhà khoa học từ Đại học Texas và Đại học Vienna đã sử dụng mô hình máy tính để kiểm tra xem việc tăng kích thước và độ dày của sàn chậu có ảnh hưởng thế nào đến phụ nữ – cả trong trạng thái bình thường lẫn khi sinh con.

Để kiểm tra các mô hình, nhóm nghiên cứu đã sử dụng phương pháp phân tích phần tử hữu hạn – một kỹ thuật thường dùng trong các dự án kỹ thuật – áp dụng toán học để kiểm tra cách các cấu trúc phản ứng với các lực tác động thực tế như rung động, nhiệt độ, dòng chảy chất lỏng và áp suất. Sau khi thử nghiệm nhiều biến thể về kích thước và độ dày của sàn chậu, kết quả cho thấy giả thuyết sàn chậu là đúng.

Chúng tôi phát hiện rằng các sàn chậu dày hơn sẽ cần một áp suất trong ổ bụng cao hơn rất nhiều so với khả năng con người có thể tạo ra để giãn nở trong quá trình sinh con, Tiến sĩ Nicole Grunstra, một nhà nghiên cứu tại Đơn vị Sinh học Lý thuyết của Đại học Vienna, chia sẻ với UT News.

Việc không thể đẩy em bé qua một sàn chậu quá cứng dù cho có thêm không gian trong ống sinh cũng sẽ gây khó khăn cho việc sinh nở, vì vậy độ dày của sàn chậu dường như là một sự đánh đổi tiến hóa nữa, bên cạnh kích thước của ống sinh.

Một cân bằng giải phẫu tuyệt vời nhờ tiến hóa

Những kết quả này cho thấy tiến hóa đã giúp chúng ta đạt được một sự cân bằng giải phẫu đáng kinh ngạc.

Dù cho những đặc điểm này khiến quá trình sinh nở trở nên khó khăn hơn, chúng ta đã tiến hóa đến mức mà sàn chậu và ống sinh có thể vừa nâng đỡ nội tạng bên trong, vừa tạo điều kiện cho việc sinh con và khiến nó dễ dàng nhất có thể, Krishna Kumar, tác giả chính của nghiên cứu, chia sẻ với UT News.