Hầu hết chúng ta, hầu hết thời gian, nghĩ và hành động như thể có những sự thật về điều tốt và điều xấu, điều đúng và điều sai. Chúng ta nghĩ rằng hành vi săn mồi của Jeffrey Epstein là đáng ghê tởm, và rằng các hành động chính trị của Mahatma Gandhi là đáng ngưỡng mộ. Hơn nữa, chúng ta thường không coi những sự thật này chỉ là bản ghi lại những sở thích cá nhân hoặc chuẩn mực văn hóa.
Tôi tình cờ thích xem Doctor Who, nhưng nếu điều đó không phải là sở thích của bạn, thì điều đó cũng ổn thôi với tôi. Nhưng nếu bạn nghĩ hành vi của Epstein là hay ho, tôi sẽ nghĩ rằng có điều gì đó khách quan sai lầm trong sở thích của bạn. Và trong chừng mực xã hội của chúng ta ngày càng phản đối bạo lực và áp bức ở một số khía cạnh, chúng ta có xu hướng nghĩ rằng điều này không chỉ là sự thay đổi trong chuẩn mực của chúng ta mà còn là sự thay đổi để tốt hơn.
Một số triết gia phủ nhận rằng có thể có những sự thật về giá trị. Tôi từng là một trong số họ. Nhưng tôi đã dần nhận ra rằng các tuyên bố về giá trị khách quan xâm nhập vào mọi khía cạnh của tư duy và hành động hợp lý, và vì lý do này, tôi không còn coi việc phủ nhận giá trị khách quan là một vị trí hợp lý có thể duy trì được.
Tuyên bố giá trị liên quan đến bằng chứng
Hãy xem xét các tuyên bố giá trị mà chúng ta đưa ra liên quan đến bằng chứng. Chúng ta nói rằng niềm tin nên được định hình bởi bằng chứng và lập luận hợp lý. Đây tự nó là một tuyên bố về giá trị khách quan; chúng ta đang nói rằng người nào bỏ qua bằng chứng thì đang hành động sai cách. Thật vậy, hành động tin tưởng cũng đồng nghĩa với việc bạn tự cho rằng mình có lý do chính đáng để tin vào điều đó. Vì lý do này, các triết gia phản đối giá trị khách quan, chẳng hạn như Bart Streumer từ Đại học Groningen, không thể nhất quán tin vào quan điểm của chính mình. Như Streumer thừa nhận, nếu ông ấy tin vào quan điểm của mình, ông ấy sẽ tin rằng có những lý do tốt và xấu cho niềm tin, điều mà chính quan điểm của ông ấy phủ nhận. Nói cách khác, chính sự tham gia vào lập luận và bằng chứng hợp lý đã mặc nhiên công nhận những sự thật về giá trị.
Vì những lý do này và nhiều lý do khác, tôi tin rằng chúng ta cần coi thực tế của giá trị khách quan như một dữ liệu cơ bản mà bất kỳ lý thuyết tổng thể nào về thực tại cũng cần phải xem xét. Nhưng làm thế nào mà có thể tồn tại những sự thật về giá trị? Điều gì quyết định rằng lòng tốt là tốt chứ không phải xấu, hay rằng tra tấn vì vui là xấu chứ không phải tốt? Đây là cuộc tìm kiếm triết học về cơ sở của sự thật đạo đức.
Panpsychism
Một thời gian qua, tôi đã xây dựng và bảo vệ panpsychism – quan điểm rằng ý thức thấm nhuần vũ trụ và là một đặc điểm cơ bản của nó. Tôi đã bảo vệ quan điểm này vì nó cung cấp giải pháp tốt nhất cho vấn đề khó khăn của ý thức. Panpsychism cũng đưa ra một giải pháp cho vấn đề thậm chí còn khó khăn hơn về cách để xác định những sự thật khách quan về giá trị.
Tiến thoái lưỡng nan theo tư tưởng Plato
Các triết gia tìm kiếm nền tảng của sự thật đạo đức phải đối mặt với một tiến thoái lưỡng nan: Chúng ta nên tìm cơ sở của đạo đức trong một lĩnh vực siêu nhiên, hay trong thế giới phụ thuộc của không gian và thời gian? Triết gia Hy Lạp cổ đại Plato đã chọn lựa chọn đầu tiên, giả định về Điều Thiện – hay chính sự thiện – như một thực thể vượt ra ngoài không gian và thời gian. Quan điểm Platon về đạo đức vẫn là một lựa chọn phổ biến, nhưng những người ủng hộ nó phải đối mặt với một vấn đề sâu sắc khi giải thích về tri thức đạo đức. Làm sao chúng ta, những sinh vật trong không gian và thời gian, có thể tiếp cận các thực thể đạo đức siêu việt và đạt được tri thức đạo đức? Plato nghĩ rằng trước khi sinh ra, chúng ta cư trú trong thế giới của Các Hình thức cùng với các con số, các khái quát, và chính sự thiện. Sẽ thật tuyệt nếu không phải đi xa đến mức này để giải thích về tri thức đạo đức của chúng ta.
Nếu bạn nghĩ hành vi của Jeffrey Epstein là hay ho, tôi sẽ nghĩ rằng có điều gì đó khách quan sai lầm trong sở thích của bạn.
Học trò của Plato là Aristotle đã cố gắng đưa chủ nghĩa Platon xuống trái đất và lấy giá trị đạo đức làm nền tảng trong bản chất thiết yếu của các sinh vật. Aristotle tin rằng các sinh vật có bản chất cơ bản là hướng đến mục tiêu, hay bản chất mục đích, và điều này tạo cơ sở cho những gì là khách quan tốt hay xấu cho sinh vật. Các phương pháp tiếp cận đạo đức của Aristotle vẫn còn phổ biến. Nhưng vấn đề đối với những người theo chủ nghĩa tân-Aristotle, hay thực tế bất kỳ ai cố gắng đặt sự thật đạo đức vào thế giới tự nhiên, là những sự thật đạo đức, giống như những sự thật toán học, là những sự thật tất yếu, có nghĩa là không thể có khả năng chúng là sai. Bất kể vũ trụ đã diễn ra như thế nào, hai cộng hai vẫn bằng bốn và việc tra tấn người khác vì vui vẫn là sai.
Chúng ta không thể giải thích những sự thật tất yếu dựa trên những thứ có thể đã khác đi. Theo quan điểm của Aristotle: Chúng ta có thể đã tiến hóa để có bản chất hướng đến sự tàn nhẫn. Trong một kịch bản ngược lại như vậy, chúng ta sẽ có cơ sở đạo đức cho sự tàn nhẫn, điều này mâu thuẫn với những xác tín đạo đức sâu sắc nhất của chúng ta. Bất kỳ quan điểm nào cố gắng dựa vào sự thật đạo đức vào những điều có thể đã khác đi sẽ phải đối mặt với một vấn đề tương tự. Sẽ có một kịch bản ngược lại mà trong đó cơ sở được giả định của đạo đức bị thiếu hoặc hướng chúng ta đến điều ác thay vì điều thiện.
Những hạn chế đối với lý thuyết đạo đức nền tảng
Suy ngẫm về những khó khăn này cho chúng ta thấy một số hạn chế mà bất kỳ lý thuyết đạo đức nền tảng nào cũng phải thỏa mãn. Nó phải giải thích được kiến thức của chúng ta về những sự thật đạo đức và phải giải thích được tính tất yếu của những sự thật đạo đức. Quan điểm của Plato gặp khó khăn với điều đầu tiên, còn các quan điểm phi-Plato gặp khó khăn với điều thứ hai. Nhiệm vụ mà tôi đặt ra cho mình là xây dựng một lý thuyết có thể thỏa mãn cả hai hạn chế này, và tránh được tiến thoái lưỡng nan đã làm đau đầu rất nhiều lý thuyết đạo đức nền tảng.
Hai quan niệm về thực tại
Những thách thức này bắt nguồn từ một quan niệm về thực tại mà chúng ta đã quá quen thuộc đến mức chúng ta không nhận ra rằng có một sự thay thế. Tôi gọi nó là quan điểm tập hợp của thực tại. Đây là quan điểm cho rằng thực tại chỉ là tập hợp của tất cả những thứ tồn tại. Nếu bạn phá hủy từng thứ tồn tại, bạn sẽ thực sự không còn gì. Trong quan điểm tập hợp, thực tại thực sự không phải là một thực thể tự thân, mà chỉ là một nhãn dán mà chúng ta gán cho tập hợp của những thứ tình cờ tồn tại.
Có một quan niệm khác về thực tại mà tôi gọi là quan điểm chứa đựng. Đây là quan điểm cho rằng thực tại là một thực thể tự thân; nó là vật chứa của mọi thứ tồn tại. Tôi không có ý nói chứa theo nghĩa không gian, vì một trong những thứ được chứa đựng là chính không gian (hoặc không – thời gian). Ý tưởng là mọi thứ đều là hình thức hoặc biểu hiện của chính Thực tại. (Tôi viết hoa chữ Thực tại để chỉ quan điểm chứa đựng).
Panpsychism và thực tại
Theo thuyết tương đối rộng, không gian – hay đúng hơn là không – thời gian – là một thực thể tự thân, với bản chất riêng biệt của nó. Nếu chúng ta loại bỏ toàn bộ vật chất, chúng ta vẫn có không – thời gian. Thật vậy, theo quan điểm được gọi là chủ nghĩa siêu bản chất, các vật thể vật chất không khác biệt với không – thời gian mà thay vào đó là những vùng không – thời gian có khối lượng. Quan điểm chứa đựng giống như điều này nhưng được áp dụng cho Thực tại. Nó nói rằng nếu bạn loại bỏ mọi thứ tồn tại – bao gồm cả không – thời gian – bạn vẫn sẽ có Thực tại, và
Thực tại sẽ là một thực thể có tính chất nền tảng. Thực tại chứa đựng mọi thứ nhưng không phải là tập hợp của mọi thứ. Như vật lý hiện đại nói về không – thời gian như một thực thể có bản chất riêng biệt của nó, tôi đề xuất rằng chúng ta nên nghĩ về Thực tại như một thực thể siêu cơ bản có tính chất riêng biệt của nó.
Và tính chất mà tôi cho rằng Thực tại sở hữu là ý thức. Nói cách khác, tôi nghĩ rằng Thực tại là một sinh vật có ý thức.
