Bạn được mời đến dự bữa tối tại nhà của một người bạn, nơi họ đã chuẩn bị một món bò bourguignon tuyệt vời. Mọi người đều ngồi vào chỗ của mình, chia khẩu phần và bắt đầu dùng bữa. Giữa bữa ăn, bạn đột nhiên nhận thấy có điều gì đó kỳ lạ đã xảy ra với người ngồi đối diện: cô ấy hoàn toàn ngừng nói. Hơn nữa, cô ấy đang nhìn chằm chằm vào bạn với đôi mắt vô hồn như một hình nộm trong lễ Halloween.
Cậu ổn chứ? bạn hỏi, hơi lo lắng. Cô ấy giật mình như thể bạn vừa phá vỡ sự đắm chìm của cô ấy.
Ồ, xin lỗi, cô ấy nói. Mình đang thử ăn uống chánh niệm. Mình tập trung vào từng miếng ăn.
Trừ khi bạn đã sống trên Mặt Trăng trong mười năm qua, chắc hẳn bạn đã nghe nói về chánh niệm. Các trường học và công ty trên khắp thế giới đều đang theo đuổi phong trào chánh niệm. Các ứng dụng chánh niệm có hàng triệu lượt tải xuống và các huấn luyện viên chánh niệm được trả hàng triệu đô la. Nhiều người thề rằng phương pháp này thực sự hiệu quả.
Tuy nhiên, vấn đề là chánh niệm như một tòa nhà được xây dựng trên nền móng không vững chắc. Theo Odysseus Stone từ Đại học Copenhagen, chánh niệm mắc ba sai lầm triết học lớn.
Không phải mọi suy nghĩ đều bình đẳng
Nếu bạn đã từng trải qua một buổi chánh niệm có hướng dẫn, có lẽ bạn đã nghe thấy điều gì đó như thế này: Hãy tưởng tượng những suy nghĩ của bạn như những chiếc xe, và bạn đang quan sát chúng đi qua. Đây là một suy nghĩ. Đó là một suy nghĩ khác. Đừng dừng lại quá lâu ở bất kỳ suy nghĩ nào. Hãy để chúng đến, nhận biết chúng, rồi để chúng trôi đi. Chánh niệm là về việc không gắn kết quá chặt chẽ với bất kỳ suy nghĩ nào. Đó là việc thừa nhận suy nghĩ nhưng không chiều chuộng chúng.
Nhưng liệu điều này có đúng không? Đôi khi chiến lược này chắc chắn tốt. Mất ngủ vì một bài thuyết trình bạn có vào sáng hôm sau hoặc ám ảnh về một cuộc hẹn với nha sĩ là vô lý. Nhưng đôi khi, suy nghĩ của chúng ta không phải là những thứ để xem nhẹ. Như Stone viết: Lấy ví dụ về cảm giác tức giận mà chúng ta có thể cảm thấy về các quyết định chính sách của chính phủ Đan Mạch. Có lợi ích gì khi xem những cảm xúc như vậy như những đám mây trôi qua trên bầu trời, không có nhiều tầm quan trọng hay liên quan đến thực tế? Nói cách khác, đôi khi những suy nghĩ và cảm xúc của chúng ta là vô cùng quan trọng. Chúng giúp chúng ta điều hướng thế giới và cho chúng ta biết cách hành xử tốt nhất. Rốt cuộc, người không sợ hãi một chút với những con rắn độc là người thiếu cẩn trọng.
Sự chú ý của bạn không chỉ thuộc về bạn
Yếu tố chính thứ hai của chánh niệm là bạn cần kiểm soát sự chú ý của mình. Nó được xây dựng trên ý tưởng rằng chúng ta có quyền năng tối thượng về cách và những gì chúng ta tập trung vào. Tâm trí của chúng ta giống như một chiếc đèn chiếu, và chúng ta là những người điều khiển đèn chiếu. Chúng ta chọn tập trung vào những lo lắng của mình. Chúng ta chọn suy nghĩ về những điều tiêu cực.
Tuy nhiên, vấn đề là đây là một quan điểm quá đơn giản về tâm lý học chú ý. Chú ý thường nằm ngoài tầm kiểm soát của bạn. Có thể một nhà sư Shaolin lão luyện có thể phớt lờ mọi thứ mà thế giới ném vào anh ta, nhưng phần lớn mọi người thì không. Chú ý là một vấn đề xã hội. Hãy nghĩ đến điện thoại thông minh, chẳng hạn. Vâng, bạn có thể chọn không mua điện thoại thông minh, nhưng một thế giới không có điện thoại thông minh là một thế giới với những hệ lụy khác nhau về sự chú ý tập thể của chúng ta. Những năm 1990 có một nền kinh tế chú ý khác. Như Stone nói: Theo một số triết gia và nhà khoa học nhận thức, sự chú ý của chúng ta phụ thuộc rất nhiều vào thân thể của chúng ta và nằm trong một bối cảnh vật chất và xã hội.
Không thể nắm bắt khoảnh khắc
Lời khuyên đáng ngờ thứ ba của chánh niệm là ý tưởng rằng chúng ta nên sống trong khoảnh khắc và nắm bắt ngày hôm nay. Hãy tập trung vào hiện tại và dành ít thời gian nhất có thể vào quá khứ hay tương lai. Tuy nhiên, vấn đề là ý tưởng về bây giờ thực sự không tồn tại trong cách chúng ta trải nghiệm thế giới.
Như triết gia người Pháp Henri Bergson đã biết, chúng ta không trải nghiệm thời gian như một tờ lịch hay đồng hồ. Chúng ta không sống trong giờ hiện tại. Thay vào đó, chúng ta sống theo thời lượng. Thời gian không ngừng trôi về phía trước, và việc nói về một bây giờ mà không tham chiếu đến cả quá khứ và tương lai là vô nghĩa. Tâm lý con người phụ thuộc vào sự phong phú của kinh nghiệm, ký ức và các hành vi học được từ quá khứ. Tất cả các hành động và suy nghĩ của chúng ta đều được định hình bởi mối quan tâm đến tương lai. Như Stone nói: Nếu những trải nghiệm và hành động của chúng ta muốn có sự mạch lạc và có ý nghĩa với chúng ta, chúng sẽ phải liên quan đến quá khứ và tương lai của chúng ta theo cách này hay cách khác.
Đứa trẻ trong bồn tắm
Tất nhiên, tất cả điều này không có nghĩa là chánh niệm là xấu. Có một lý do khiến hàng triệu người trên khắp thế giới thực hành nó. Có một lý do khiến mọi người nhai bò bourguignon của mình với sự tập trung kỳ lạ. Nó hiệu quả. Đối với phần lớn những lo lắng tầm thường trong cuộc sống của chúng ta, buông bỏ những suy nghĩ là một lời khuyên sáng suốt. Việc kiểm soát và chịu trách nhiệm nhiều hơn đối với những gì bạn chú ý là một lời khuyên tuyệt vời. Và dành ít thời gian hơn để nghĩ về quá khứ hoặc lo lắng về tương lai có lẽ sẽ khiến bạn thoải mái hơn.
Cũng như hầu hết mọi triết lý và trào lưu tự lực, sự điều độ và áp dụng hợp lý là chìa khóa.
