Là nguồn cảm hứng cho bộ phim kinh dị kinh điển hiện đại The Blair Witch Project, sự ám ảnh của chúng ta với bí ẩn không thể giải đáp này tiết lộ điều gì về tâm lý hiện đại của chúng ta?
Đôi khi, chúng ta không chú ý đủ đến những câu chuyện được kể
Đó, ít nhất, là thông điệp của nhiều câu chuyện ma. Lấy ví dụ bộ phim kinh dị The Blair Witch Project, bộ phim đình đám năm 1999 của Daniel Myrick và Eduardo Sánchez, kể về câu chuyện có vẻ thật của ba nhà làm phim mất tích khi thực hiện một bộ phim tài liệu về huyền thoại phù thủy Blair, một con ma ám khu rừng gần Burkittsville, Maryland. Những người trẻ tuổi ấy – tất cả đều là diễn viên, dù lúc đầu không hề rõ ràng như vậy – không để ý đến các cuộc phỏng vấn với dân địa phương (Bạn có nhớ điều mà Mary Brown đã nói hôm trước không? một trong số họ hỏi bạn đồng hành, trước khi lẩm bẩm với chính mình, Chết tiệt, tôi đã không nghe cô ta vì nghĩ cô ta là một kẻ điên). Cuối cùng, họ trở thành nạn nhân của phù thủy. Đây, tất nhiên, là một chủ đề quen thuộc trong các câu chuyện ma và phim kinh dị: Chúng ta biết sơ lược về câu chuyện, kể lại để hù dọa bạn bè, nhưng lại không thực sự lắng nghe. Sai lầm chỉ trở nên rõ ràng khi đã quá muộn. Điều này đúng cho cả các nhân vật trong câu chuyện và chúng ta, những người xem hoặc độc giả. Những câu chuyện ma ám chứa đựng những bài học cho chúng ta, dù chúng ta không ở trong tình thế nguy hiểm tức thời.
Theo Ben Rock, nhà thiết kế sản xuất của The Blair Witch Project và là người chịu trách nhiệm về thần thoại của bộ phim, phù thủy Blair được lấy cảm hứng từ (cùng với nhiều câu chuyện khác) một huyền thoại có thật: Phù Thủy Bell của Tennessee.
Ngoài bộ phim của Myrick và Sánchez (và hai phần tiếp theo của nó), còn có An American Haunting năm 2005 và một số phim được phát hành trực tiếp qua video, cùng với một loạt phim trên kênh A&E, Cursed: The Bell Witch. Truyền thuyết này cũng đã truyền cảm hứng cho nhiều loại hình âm nhạc, từ cantata cổ điển của Charles Faulkner Bryant đến ban nhạc doom metal ở Seattle lấy tên là Bell Witch. Cũng có một địa điểm thu hút khách du lịch ở Adams, Tennessee, cách Nashville khoảng một giờ lái xe về phía bắc: Hang động Phù Thủy Bell, nơi vẫn nổi tiếng mặc dù chỉ có một mối liên hệ mỏng manh với chính truyền thuyết. Theo nhiều cách, đây là một câu chuyện mà chúng ta đã kể đi kể lại, như thể chúng ta biết nó, mà không thực sự chú ý đến điều mà nó đang cố gắng nói với chúng ta.
Câu chuyện về những gì đã xảy ra với gia đình Bell cách đây hai trăm năm thật rùng rợn và đáng sợ, chắc chắn là vậy, nhưng nó vẫn còn ám ảnh không chỉ vì đó là một câu chuyện ma hay, mà vì nó được xây dựng quanh một loạt những lo âu đã định hình phần lớn văn hóa Mỹ.
Đó là những lo lắng về điều gì sẽ xảy ra khi một người cha mất kiểm soát đối với gia đình mình, khi các tôn giáo xung đột, và những gì xảy ra ở vùng ranh giới giữa văn minh và thiên nhiên hoang dã.
Những chi tiết cơ bản của câu chuyện đã được cố định ít nhất một thế kỷ, kể từ khi Martin van Buren Ingram xuất bản cuốn An Authenticated History of the Famous Bell Witch năm 1894.
Theo Ingram, một loạt sự kiện bí ẩn bắt đầu xảy ra với một nông dân thịnh vượng tên là John Bell vào năm 1817. Trang trại Bell nằm ở Red River, Tennessee, cách Nashville một giờ về phía bắc, gần biên giới Kentucky, nơi bây giờ là thị trấn Adams. John và vợ Lucy có sáu người con, bao gồm một cô con gái tên Betsy, người khi đó mới 12 tuổi khi rắc rối bắt đầu. Một đêm mùa thu năm 1817, John Bell đang đi bộ qua cánh đồng ngô thì bắt gặp một con vật lạ, không giống bất kỳ con nào ông từng thấy. Cho rằng đó là một loại chó nào đó, ông bắn vào nó và nó bỏ chạy. Những sự kiện đáng lo ngại khác tiếp theo: con trai ông, Drew, nhìn thấy một con chim lạ ngay sau đó, và Betsy báo cáo nhìn thấy thi thể của một cô gái trẻ trong bộ váy xanh treo lơ lửng trên cây trong khu rừng gần đó.
Bất cứ đó là gì, nó cũng không chỉ ở lại trong rừng hay cánh đồng
Những âm thanh kỳ lạ tràn ngập trong nhà vào những giờ không ngờ, bao gồm những tiếng gõ bí ẩn, tiếng chuột gặm cột giường, tiếng chó sủa và gầm gừ, và tiếng xích bị kéo lê trên sàn nhà. Ga trải giường bị giật khỏi người đang ngủ, và gối bị kéo ra khỏi đầu họ. Cuối cùng, gia đình Bell bắt đầu nghe thấy giọng nói của một phụ nữ: có vẻ như thực thể này có thể nói chuyện, và nói rất nhiều. Nó biết các đoạn kinh thánh, và dường như biết những điều về gia đình mà không ai khác có thể biết. Ban đầu là một sự tò mò dễ chịu và ngoan đạo, thực thể này sớm trở nên khó chịu: sỉ nhục John, cố gắng can thiệp vào chuyện tình cảm của Betsy, nói chuyện phiếm và phun ra những lời lăng mạ phân biệt chủng tộc đối với những người da đen mà gia đình Bell sở hữu.
Những người kể chuyện hiện đại đã thêm thắt các chi tiết riêng của họ vào câu chuyện. Ngoài các bộ phim và sách, hàng chục podcast về hiện tượng siêu nhiên đã dành các tập riêng để nói về Phù Thủy Bell, và hầu như mỗi người trong số họ đều đưa ra một lời giải thích khác nhau. Một số khẳng định rằng trang trại của gia đình Bell được xây dựng trên một khu mộ của người da đỏ – một motif phổ biến, hầu như chỉ có ở người Mỹ da trắng, như một cách để nói về tội diệt chủng người da đỏ mà vẫn giữ nó ở khoảng cách xa. Một cách giải thích khác tập trung vào một giáo viên tên là Richard Powell, người được cho là muốn kết hôn với Betsy Bell khi cô còn ở tuổi teen. Ông ta bị cho là đã triệu hồi Phù Thủy Bell để ám gia đình sau khi bị Betsy và cha cô từ chối – một lời giải thích nhấn mạnh vào sự yếu đuối của Betsy trong một thế giới đầy rẫy những người đàn ông độc hại và bạo hành. Một số khác kết luận rằng Kate Batts, một phụ nữ không được lòng (theo mọi tường thuật) và chưa kết hôn, là một vật tế thần, một phiên bản của câu chuyện nhuốm màu kỳ thị giới tính.
Đây, dù sao, cũng chỉ là những suy đoán, và không có lời giải thích nào thực sự mang tính quyết định. Khó tránh được cảm giác thất vọng, bởi chúng ta dường như đã được lập trình để muốn có câu trả lời. Truyện ma vốn là câu chuyện, và chúng ta mong chúng mang một ý nghĩa, thông điệp hay bài học nào đó. Có hay không một thông điệp trong câu chuyện về Phù Thủy Bell? Giống như nhiều điều ma quái khác, đôi khi bạn phải đào xuống tận sàn nhà để tìm câu trả lời.
Mọi phiên bản kể lại về câu chuyện Phù Thủy Bell đều dựa trên cùng một nguồn: cuốn sách năm 1894 của Ingram. Câu chuyện đã lan truyền như một truyền thuyết đô thị ở vùng Bắc Tennessee trong một thời gian, nhưng nó chưa từng vượt qua khỏi khu vực đó cho đến khi Ingram phát hiện và phổ biến nó. Là một biên tập viên tại tờ Clarksville Leaf-Chronicle, ông đã đến thăm Adams (lúc đó gọi là Adams Station) vào năm 1892 để đưa tin về vụ mùa thuốc lá tại đó và thăm khu đất nơi đã diễn ra những sự kiện lịch sử và cực kỳ gay cấn cách đây bảy mươi lăm năm, như ông đã báo cáo trong một bài viết. Sau khi trở về, ông đã đưa những phát hiện của mình vào một cuốn sách, và cuối cùng bỏ công việc tại tòa soạn để làm việc toàn thời gian cho cuốn sách. Theo Ingram, ông đã làm việc dựa trên một bản thảo chưa xuất bản của Richard Williams Bell (con trai của John), có tựa đề Rắc Rối Của Gia Đình Chúng Tôi, và một bản sao của bản thảo đó đã tạo nên phần lớn nội dung cuốn sách. Tuy nhiên, văn bản nguồn mà Bell cho là đã dựa vào lại chưa bao giờ xuất hiện, và trong trường hợp thiếu các bằng chứng khác, có vẻ như Ingram đã viết ra Rắc Rối Của Gia Đình Chúng Tôi của chính ông.
Trong những thập kỷ gần đây, khi sự quan tâm đến câu chuyện ngày càng tăng, nhiều nhà sử học và những người yêu thích tìm hiểu đã cố gắng truy tìm các nguồn tài liệu có từ trước khi cuốn sách của Ingram ra đời. Đến nay, chỉ có một vài manh mối bí ẩn xuất hiện. Một trong số đó là một bài báo từ năm 1849 xuất hiện trên Saturday Evening Post, trong đó tác giả kể lại một câu chuyện về Con Ma Tennessee hoặc Con Ma Bell, liên quan đến một nông trại ở Robertson County, Tennessee. Như tác giả vô danh kể lại, gia đình Bell (ở đây, tên con gái được viết là Betsey) được một linh hồn ghé thăm mỗi đêm, chỉ khi đèn tắt, và linh hồn này trò chuyện tự do với gia đình Bell và bất kỳ ai ở đó. Khi được hỏi sẽ ở lại nhà bao lâu, hồn ma trả lời, Đến khi Joshua Gardner và Betsey Bell kết hôn. (Đây, tất nhiên, là điều ngược lại với ý định của phù thủy trong câu chuyện của Ingram.) Cuối cùng, trong câu chuyện của Saturday Evening Post, người ta phát hiện rằng Betsey đã sử dụng thuật bụng nói để giả vờ bị ám, và hồn ma, sau khi bị phơi bày, đã tan biến vào không trung. Đám cưới được hứa hẹn không bao giờ diễn ra. Câu chuyện này gợi nhớ đến ghi chép duy nhất được biết đến từ cùng thời điểm đó, từ một sĩ quan tên kỳ lạ là John H. Bell, người đã đi qua Robertson County vào năm 1820. Ông cũng ghi chép lại câu chuyện về một cô gái 15 tuổi đã cố sử dụng thuật bụng nói để ép một người hàng xóm cưới mình; mặc dù bản thân ông không tham gia vào câu chuyện ngoài việc ghi lại câu chuyện mà ông nghe được, tên ông cuối cùng lại được gắn liền với huyền thoại khi nó biến đổi qua các thập kỷ.
Một câu chuyện được kể
Theo nhà văn của Saturday Evening Post, nhiều người ở Tennessee quen thuộc với câu chuyện, và dường như dễ dàng nhìn lại để thấy Ingram đã lấy câu chuyện này làm nền tảng và phát triển nó thành cuốn Một Lịch Sử Xác Thực, đảo ngược thái độ của phù thủy đối với việc kết hôn của Betsy và Joshua Gardner, và biến một câu chuyện có cơ sở, dù lạ lùng, thành một điều gì đó đe dọa và bí ẩn hơn. Ingram, giống như các đạo diễn của Dự Án Phù Thủy Blair, biết rằng một điều gì đó được xem là thật sẽ luôn gây khiếp sợ và thu hút hơn là hư cấu, và ông đã nhồi nhét cuốn sách của mình bằng nhiều thủ thuật hùng biện để thuyết phục người đọc rằng nội dung trong đó là sự thật. (Ông thậm chí còn bao gồm một tuyên bố không có căn cứ rằng Betsy Bell đã kiện tác giả bài viết của Saturday Evening Post vì tội phỉ báng.) Giống như các đạo diễn của bộ phim sử dụng cảnh quay rung lắc, ông đã đưa vào các bức thư từ những người nhớ đến sự kiện, và cuốn nhật ký chưa được công bố và không thể truy cập của một người con nhà Bell. (Các tài liệu tìm thấy về một vụ ám ảnh dường như là một motif bền bỉ.)
Nhưng nếu bản thân câu chuyện không đưa ra kết luận rõ ràng, những mối quan tâm nền tảng của nó lại được thể hiện rõ ràng. Cuốn Lịch Sử Xác Thực của Ingram ra mắt vào một thời điểm quan trọng trong lịch sử nước Mỹ, và mặc dù các sự kiện của nó diễn ra vào đầu thế kỷ 19, bản thân câu chuyện lại phản ánh một tập hợp những lo âu đã trở nên gay gắt vào những năm 1890 – những lo âu vẫn tiếp tục cộng hưởng đến ngày nay.
Đối với cuốn sách của Ingram, dù phần lớn là hư cấu, không được viết trong khoảng trống. Năm 1894 là một thời điểm quan trọng, mà nhiều người cho là một bước ngoặt trong lịch sử nước Mỹ. Năm trước đó, Triển lãm Thế giới Columbian đã mở cửa ở Chicago (thường được gọi là Hội chợ Thế giới Chicago). Dự định để kỷ niệm 400 năm kể từ khi Columbus đến Tây Bán Cầu, các nhà tổ chức đã xem đây như một lễ kỷ niệm lớn nhằm nối liền tượng trưng tương tác đầu tiên của lục địa với các thực dân châu Âu và tương lai sắp tới của nó.
John Bell – Hình mẫu của chủ nghĩa biên cương Mỹ theo Turner
John Bell, như những người định cư khác ở Red River, được Ingram xem như là một đại diện hoàn hảo của chủ nghĩa biên cương Mỹ theo Turner. Về những người sáng lập của thị trấn, ông viết rằng họ nuôi dạy những gia đình lớn và tạo ra xã hội quý tộc của đất nước, và không một ai có tư cách đạo đức và trung thực không hoàn hảo lại được tham gia vào vòng tròn này. Vòng tròn đó, tuy nhiên, đã mở rộng, trải dài lên xuống dọc theo sông và vào Kentucky, bao phủ một khu vực rộng lớn. Sự hiếu khách rộng mở là đặc trưng của cộng đồng, và các hàng xóm đã giúp đỡ nhau và hợp tác trong mọi động thái tốt đẹp để nâng cao giáo dục và Kitô giáo.
John Bell trong cuốn sách của Ingram là hình mẫu tiêu biểu của người Mỹ, một nhân vật tiến bộ nhờ làm việc chăm chỉ, xây dựng một mái ấm và một gia đình ở vùng biên giới văn minh, khai hoang vùng đất và nuôi dạy một gia đình thành đạt.
Câu chuyện của sự nam tính mỹ trong cuộc khủng hoảng
Và tuy nhiên, bằng cách nào đó mọi thứ đều đi sai hướng; Bell bất lực và thất vọng khi chứng kiến gia đình mình bị tàn phá bởi những thế lực vô hình và dần tan rã – một người Mỹ vùng biên giới như Job. An Authenticated History là, ít nhất, câu chuyện về sự khủng hoảng của nam tính Mỹ. John Bell không thể bảo vệ con gái mình, và ông cũng không thể bảo vệ chính bản thân mình. Một linh hồn nữ – ma hay phù thủy hoặc một thứ gì khác – đã ám ảnh ông và đe dọa con gái của ông, trong khi, bằng một cử chỉ cuối cùng mang tính hạ bệ nam giới, lại luôn tử tế và ca ngợi vợ ông.
Lời cảnh báo về chủ nghĩa cá nhân cứng cỏi
Mặc dù An Authenticated History chưa bao giờ tiết lộ chính xác điều gì đứng sau việc ám ảnh nhà Bell, Ingram gợi ý rằng phù thủy đã trở nên độc ác bởi một nỗ lực hòa giải cộng đồng Baptist và Methodist của thị trấn. Ban đầu, cô là một người trích dẫn Kinh Thánh tinh tế và nghiêm túc, mà Ingram nói với chúng ta rằng cô luôn kiên định với Kitô giáo, nhưng nỗ lực hòa hợp hai đức tin này đã trở nên quá sức, ngay cả với một nhà tiên tri vĩ đại như Bell Witch, và sự pha trộn đã quá mạnh mẽ cho đức tin của Phù thủy, và toàn bộ nguồn đức hạnh đã sớm bị tiêu tan với giá trị giảm mạnh. Ngay sau đó cô rời bỏ đức tin của mình, trở nên báo thù và chống lại nhà Bell, đặc biệt là John. Cuốn sách của Ingram là một câu chuyện cảnh báo, một câu chuyện gợi ý rằng chủ nghĩa cá nhân cứng cỏi không đủ tự thân, rằng việc cố gắng thuần hóa biên giới mà không có tín điều và truyền thống sẽ giải phóng những cơn ác mộng.
Di sản của chủ nghĩa biên cương trong văn hóa Mỹ
Mặc dù cái ôm lấy biên giới của Turner như là một nơi phát triển cho nền dân chủ Jackson có vẻ lỗi thời ngày nay, câu chuyện về Bell Witch vẫn tồn tại bởi vì biên giới vẫn là một không gian tranh cãi đối với người Mỹ da trắng. Nó có thể được gọi là ranh giới, nhưng nó là một không gian ý tưởng, một cảnh quan tưởng tượng nơi chủ nghĩa cá nhân cứng rắn được liên kết với bản sắc chính trị. Nhiều người Mỹ tiếp tục tự nhủ, chúng ta phải bảo vệ không gian và bản sắc đó, và bảo vệ dự án Mỹ khỏi những thứ đáng sợ ở phía bên kia. Điều này không thể thực hiện được, những người này gợi ý, nếu không giữ vững truyền thống. Câu chuyện về một người cha mất kiểm soát với gia đình mình, bị một linh hồn độc ác trong hình dạng của một phụ nữ không gắn liền với người đàn ông khác, một người làm mất uy tín ông và đe dọa con gái của ông – tất cả dường như phản ánh các cuộc trò chuyện đương đại về gia đình, giới tính và nữ quyền. Bell Witch thì quyền năng, không bị ràng buộc bởi đàn ông, và vì thế mà đáng sợ. Turner, Ingram, và gia đình Bell đã ra đi, nhưng câu chuyện của họ vẫn còn tồn tại nơi vô số những người đàn ông da trắng định nghĩa mình qua một biên giới hoặc vùng đất mới, nơi đi xa khỏi tín điều là con đường dẫn đến diệt vong.
Bí ẩn của Bell Witch và sự bền vững của những câu chuyện ma
Sự phức tạp này có thể là lý do tại sao chúng ta không thể rời mắt khỏi câu chuyện về Bell Witch trong số tất cả những câu chuyện ma khác lướt vào và ra khỏi ý thức Mỹ. Những người kể chuyện tìm kiếm sự giải thích, kết thúc, sự rõ ràng. Sự rõ ràng duy nhất trong câu chuyện về Bell Witch và sự bền bỉ của nó qua hơn một thế kỷ là cách mà nó chạm đến nỗi lo âu của người Mỹ da trắng và nam giới, những nỗi lo mà chính văn hóa tạo nên.
Giá trị văn hóa của những câu chuyện ma tốt
Đây cũng là lý do tại sao những câu chuyện như vậy vẫn tồn tại, và tại sao chúng vẫn tiếp tục ám ảnh chúng ta. Một câu chuyện ma hay làm chúng ta kinh hoàng bởi vì nó để lại điều gì đó chưa được giải quyết, chưa có câu trả lời, chưa hoàn thành – chính sự thiếu câu trả lời dứt khoát này khiến chúng ta thường quay trở lại, khi chúng ta cố gắng hiểu nó và rùng mình khi nghĩ rằng chúng ta không thể. Nhưng một câu chuyện ma hay lại tạo được tiếng vang vì nó chạm đến những nỗi lo âu văn hóa xung quanh chúng ta, đó là lý do tại sao chúng luôn đáng nghe: Chúng cung cấp một không gian để (an toàn) ở trong những nỗi sợ hãi đó, khám phá chúng trong khi tự nhủ: Không có gì đáng sợ đâu.
