Mái vòm nhiệt xảy ra khi một vùng áp suất cao dai dẳng giữ nhiệt trong một khu vực. Mái vòm nhiệt có thể trải dài qua nhiều bang và tồn tại trong nhiều ngày đến vài tuần, khiến con người, cây trồng và động vật phía dưới phải chịu đựng luồng không khí nóng như trong lò.
Mở đầu
Xu hướng xuất hiện của mái vòm nhiệt thường liên quan đến hành vi của dòng phản lực, một dải gió mạnh cao trong khí quyển thường chạy từ tây sang đông.
Thông thường, dòng phản lực có dạng hình sóng, quanh co về phía bắc rồi về phía nam và sau đó lại lên phía bắc. Khi các luồng khí này trong dòng phản lực trở nên lớn hơn, chúng di chuyển chậm lại và có thể trở nên cố định. Đó là lúc mái vòm nhiệt có thể xuất hiện.
Độ uốn của dòng phản lực có thể giải thích vì sao nhiệt độ đã đạt đến 38°C (100°F) ở Canada trong khi đồng thời, nhiệt lạnh đáng kể lan xuống các bờ biển phía tây và đông của Bắc Mỹ.
Khi dòng phản lực vươn xa lên phía bắc, không khí tụ lại và hạ xuống. Không khí ấm lên khi hạ xuống, và luồng không khí đang hạ xuống này cũng giúp giữ cho bầu trời trong lành do độ ẩm giảm xuống. Điều đó cho phép mặt trời tạo ra điều kiện nóng hơn và nóng hơn gần mặt đất.
Nếu không khí gần mặt đất đi qua các dãy núi và tiếp tục hạ xuống, nó có thể càng ấm lên. Hiện tượng làm ấm dốc xuống này đã đóng vai trò lớn trong việc tạo ra nhiệt độ cực cao ở Tây Bắc Thái Bình Dương trong một sự kiện mái vòm nhiệt năm 2021, khi bang Washington đã lập kỷ lục nhiệt độ 49°C (120°F), và nhiệt độ ở British Columbia, Canada đã đạt đến 49,5°C (121°F), vượt qua kỷ lục của Canada trước đó 4°C (8°F).
Tác động đối với con người
Mái vòm nhiệt thường kéo dài trong vài ngày ở một vị trí nhất định, nhưng nó có thể tồn tại lâu hơn. Nó cũng có thể di chuyển, ảnh hưởng đến các khu vực lân cận trong một đến hai tuần. Mái vòm nhiệt trong đợt nắng nóng tháng 6 năm 2022 ở Hoa Kỳ đã từ từ di chuyển về phía đông theo thời gian.
Trong một số trường hợp hiếm, mái vòm nhiệt có thể kéo dài dai dẳng hơn. Điều đó đã xảy ra ở miền nam vùng đồng bằng năm 1980, khi có tới 10.000 người đã thiệt mạng trong những tuần hè nắng nóng cao. Hiện tượng này cũng đã xảy ra trên phần lớn Hoa Kỳ trong những năm của thời kỳ bát đất (Dust Bowl) vào những năm 1930.
Mái vòm nhiệt có thể có tác động nghiêm trọng đến con người, vì mô hình thời tiết đình trệ cho phép nó tồn tại thường dẫn đến gió yếu và tăng độ ẩm. Cả hai yếu tố này đều khiến cảm giác nóng trở nên tệ hơn – và trở nên nguy hiểm hơn – vì cơ thể con người không được làm mát nhiều bởi sự toát mồ hôi.
Tác động của hiện tượng vòm nhiệt
Chỉ số nhiệt, sự kết hợp của nhiệt và độ ẩm, thường được sử dụng để truyền đạt sự nguy hiểm này bằng cách chỉ ra nhiệt độ sẽ cảm thấy như thế nào đối với hầu hết mọi người. Độ ẩm cao cũng làm giảm khả năng làm mát vào ban đêm. Những đêm ấm áp có thể khiến những người không có máy lạnh không thể hạ nhiệt, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến nhiệt và tử vong. Với sự nóng lên toàn cầu, nhiệt độ cũng đã cao hơn.
Một trong những ví dụ gần đây tồi tệ nhất về tác động của mái vòm nhiệt với nhiệt độ cao và độ ẩm ở Hoa Kỳ xảy ra vào mùa hè năm 1995, khi có ước tính khoảng 739 người đã tử vong ở khu vực Chicago trong vòng năm ngày.
