Mưa axit thực sự nguy hiểm hay chỉ là lời tiên tri tận thế phóng đại?

Đám mây mưa axit đáng sợ chưa biến mất mà đã trôi dạt về phía các quốc gia đang phát triển.

Ba mươi lăm năm trước, nước tại hồ Lake Colden ở dãy núi Adirondack, New York, được phát hiện là quá axit để hỗ trợ cá sinh sống, biến vùng nước ở độ cao này trở thành một trong những nạn nhân nổi bật của mưa axit. Cây thông đỏ ở New England cũng cho thấy dấu hiệu của sự suy yếu do mưa rửa trôi canxi quan trọng từ đất, làm chậm nghiêm trọng sự phát triển của chúng. Ngày nay, cá hồi ở Lake Colden đã quay trở lại, và những cây thông đang phát triển mạnh mẽ, là những dấu hiệu hữu hình cho thấy nỗ lực kéo dài hàng thập kỷ nhằm giảm thiểu mưa axit đã thành công.

Sự giảm phát thải khí lưu huỳnh Dioxit và Nitơ Dioxit

Giờ đây, khi lượng phát thải lưu huỳnh dioxit và nitơ dioxit – các nguyên nhân gây mưa axit – đã giảm đáng kể ở châu Âu và Bắc Mỹ nhờ vào các điều luật môi trường then chốt, rất dễ để nhìn lại các câu chuyện tin tức hoảng sợ từ những năm 1980 và 1990 và tự hỏi liệu mưa axit thực sự có phải chỉ là một phiền toái, chứ không phải là thảm họa như William Reville, giáo sư hóa sinh danh dự, đã viết cho tờ Irish Times. Vì chúng ta đã xử lý được vấn đề, chúng ta có thể sẽ không bao giờ biết chắc chắn câu trả lời.

Điều chúng ta biết là các nhà khoa học ở Mỹ và Scandinavia đã phát hiện ra mưa axit từ những năm 1960 và chọn cách thu thập bằng chứng trong nhiều năm – hơn một thập kỷ trong một số trường hợp – trước khi báo động vào những năm 1970 và 1980. Nhà sinh thái học Mỹ Gene Likens và các đồng nghiệp phát hiện ra rằng trong khi nước mưa thường có tính axit nhẹ, với độ pH 5.6, đến năm 1980, lượng mưa trung bình ở Mỹ đã đạt độ pH 4.6, tức là axit hơn khoảng mười lần! Và tình hình ngày càng tồi tệ hơn.

Ở các khu vực nằm theo hướng gió từ các nhà máy điện than – nguồn phát thải lưu huỳnh dioxit chủ yếu – vấn đề trở nên nghiêm trọng hơn. Độ pH của một số trận mưa đôi khi giảm xuống mức 3 hoặc thấp hơn, tương tự như nước ép bưởi hoặc nước ngọt. Những trận mưa này bào mòn các công trình, hòa tan các chất dinh dưỡng trong đất mà cây cần để tồn tại, và gây ra sự giải phóng nhôm trong đất.

Dự báo ảnh hưởng của mưa Axit tại Thụy Điển

Bên kia Đại Tây Dương, tại Thụy Điển, các nhà khoa học cảnh báo rằng một nửa số hồ và sông của đất nước sẽ đạt đến mức pH nguy kịch vào đầu đến giữa thế kỷ 21 và gây ra sự chết hàng loạt của cá nếu không có hành động ngăn chặn mưa axit.

Dù cho những kịch bản này có được coi là phóng đại, phiền toái hay thảm họa, điều đó có thể phụ thuộc vào quan điểm của mỗi người đối với các dự báo khoa học, môi trường, và động vật hoang dã, nhưng không thể phủ nhận rằng mưa axit là một vấn đề ngày càng lớn và là một vấn đề do con người gây ra.

Đó là lý do tại sao, sau nhiều năm tranh luận công khai và các sửa đổi Đạo luật Không khí Sạch vào năm 1990, các nhà lập pháp tại Mỹ đã thiết lập một chương trình giới hạn và trao đổi lưỡng đảng giới hạn phát thải lưu huỳnh dioxit trong ngành năng lượng ở mức thấp đáng kể so với năm 1980 và cho phép các công ty hoặc giảm phát thải của mình hoặc mua và trao đổi tín chỉ từ các công ty khác. Các giới hạn cũng được đặt ra đối với phát thải nitơ dioxit.

Chương trình thị trường tự do đã là một thành công vang dội. Nồng độ trung bình hàng năm của lưu huỳnh dioxit trong không khí ở Mỹ đã giảm đáng kinh ngạc 93% từ năm 1980 đến 2018.

Nhưng trong khi đám mây mưa axit gần như đã biến mất khỏi phần lớn châu Âu, Bắc Mỹ, Úc và Nhật Bản, thì đây lại là một vấn đề đang bùng nổ ở những nơi như Ấn Độ và Trung Quốc, nơi mà than đá vẫn được sử dụng rộng rãi. Các khu vực đô thị hóa của Mỹ Latin và châu Phi cũng đang chứng kiến lượng mưa ngày càng axit hóa.

Đối với các khu vực này, giảm thiểu phát thải độc hại thúc đẩy mưa axit cũng đồng hành với việc giảm ô nhiễm không khí nói chung. Bốn triệu người trên toàn thế giới chết sớm do ô nhiễm không khí ngoài trời. Làm cho không khí dễ thở hơn và mưa ít axit hơn mang lại lợi ích cho tất cả mọi người, dù mưa axit có được coi là vấn đề phóng đại hay thực sự.