Tuyển tập viết văn năm 2025 (Cập nhật liên tục)

Tuyển tập viết văn năm 2025 là một tập hợp những tản văn đầy cảm xúc, được chắt lọc từ những bài viết đăng tải trên Instagram cá nhân của nhavantuonglai trong suốt một năm qua.

Mỗi bài viết trong tuyển tập viết văn này là một lát cắt tinh tế của cuộc sống, mang đến góc nhìn mới mẻ, sâu sắc và đôi khi đầy bất ngờ về những điều tưởng chừng rất đỗi quen thuộc. Đây không chỉ là một dự án cá nhân mà còn là bước đệm quan trọng trước khi nhavantuonglai chính thức đưa những tác phẩm này đến với độc giả qua một ấn phẩm hoàn chỉnh trong tương lai.

Đọc trọn các bài tinh tuyển tập viết văn năm 2025

Hy vọng rằng từng con chữ trong tuyển tập này sẽ chạm đến trái tim bạn, khơi gợi cảm xúc, và rất mong nhận được những lời góp ý chân thành từ những tâm hồn yêu văn chương.

Bài viết ngày 18 tháng 04 năm 2025

mấy hôm nay, mình tranh thủ đọc lại Nỗi buồn chiến tranh của Bảo Ninh. đọc lại nhiều lần với nhiều đoạn khác nhau, mình thấy rõ được từng lát cắt của cuộc chiến mà cha ông thế hệ trước đi qua. chúng không chỉ huy hoàng rực lửa, mà còn bi thương đầy máu và nước mắt.

ở đoạn cuối cuộc chiến, khi những người lính không còn căng cứng cảm xúc theo từng phát đạn hướng về phía trước, những đợt hành quân xuyên rừng sống cùng sốt rét, hay nuốt nước mắt vào trong trước thi thể còn ấm từ đồng đội; tự họ cảm thấy trống rỗng. cái trống rỗng ấy đến thật đơn giản, khi họ đã cống hiến một phần cuộc đời, trọn vẹn suốt tuổi trẻ cho lý tưởng cách mạng dân tộc; và đến giờ phút cuối, khi mọi thứ đã kết thúc, họ mơ hồ nghĩ về sứ mệnh tiếp theo của mình.

lại có những người lính xanh ngắt màu tuổi đôi mươi, khi hòa bình vừa hiện ra trước mắt thì họ lại ngã xuống, chết tức tưởi ngay lúc đáng phải nở nụ cười tươi. cái chết trong chiến trận thật buồn, cái chết từ dư âm chiến tranh cũng thật buồn; nhưng cái chết ngay ngày giải phóng không chỉ buồn, mà còn bất công.

khi ai đó hỏi mình về chiến tranh, mình nghĩ chúng không đơn thuần chỉ là kết quả sau cuộc chiến, mà còn là sang chấn của cả người thắng, kẻ thua và những ai ngoài lề sẽ phải gánh. tất cả họ, đều không đáng phải nhận những điều ấy, nhưng họ vẫn thản nhiên đón nhận chúng, như lẽ phải tất yếu đang nương theo.

mình cũng từng nghĩ rất nhiều về những người sinh ra sau cuộc chiến, đoán xem liệu họ đang nghĩ gì về chiến tranh. rõ ràng, không trải qua cuộc chiến, không mất mát không đau thương thì họ không thể nào hiểu được chiến tranh khốc liệt, đáng sợ như thế nào; đơn giản thì – mình cũng thế. nhưng tình yêu quê hương, hướng thiện hướng hòa bình, không đơn giản chỉ là tinh thần dân tộc, là những điều được dung dưỡng qua bao thế hệ khi nhìn vào quá khứ; mà còn là thái độ để đón nhận mọi thứ sẽ xảy ra trong tương lai, trong thế giới đầy bất ổn và không biết chắc rằng mình sắp phải đón nhận điều gì.

bởi thế, nếu ai nói với mình rằng tiêu ngữ Độc lập – Tự do – Hạnh phúc rất thiêng liêng, mình chưa bao giờ phủ nhận; nhưng luôn nói thêm rằng, Không có gì quý hơn độc lập tự do là một chân lý bất biến, vì viết từ máu và xương mà thành.

Bài viết ngày 18 tháng 04 năm 2025

ngày đậu đại học, ba động viên mình bằng lời nói, gắng học cho tốt chứ ở quê không hy vọng được gì đâu. nhưng cũng là ba lại thắc mắc khi mình quyết định rút ngắn kỳ nghỉ lễ để trở lại thành phố sớm hơn sau đó. điều này tạo nên sự mâu thuẫn mà lúc đó mình chưa hiểu được; một mặt, ba muốn mình rời quê để có cuộc sống tốt hơn; mặt khác – lại chẳng sẵn sàng nếu mình đi xa quá, không còn nằm trong vòng tay và tầm mắt gia đình nữa.

quan sát thêm, mình thấy rằng câu chuyện ấy không cá biệt riêng mà xuất hiện ở mọi gia đình có con đang độ tuổi trưởng thành, đặc biệt là ở quê. lý do phản ánh rõ qua lời động viên của ba, quê hương dường như chẳng có đủ tài nguyên cho người trẻ phát triển; nên sự rời đi là lựa chọn tất yếu với họ và hỗ trợ tốt nhất với gia đình ở phía sau. nhưng khi câu chuyện đó diễn ra trong phạm vi rộng, người lớn luôn quan niệm thế và lớp trẻ thường nuôi chí ở phương xa, thì chúng gián tiếp tạo ra những làng quê trống rỗng, cả trên bề mặt lẫn chiều sâu bên trong.

trên bề mặt, làng quê vẫn yên bình, nhưng đi cùng là cảm giác cô đơn, không chỉ thể hiện trong không gian thiếu vắng những đứa con khi chúng trưởng thành, mà tự người lớn cũng dần tụt hậu so với sự phát triển của những đứa trẻ trong nhà. công nghệ thay đổi nhiều về cách giao tiếp, giúp kết nối mọi người ở xa lại gần với nhau; nhưng chưa đủ sức để kéo người lớn vào trong phạm vi ấy, chưa kể những đứa trẻ thì chẳng đủ kiên nhẫn để giúp sức.

còn chiều sâu, là nếp cũ, văn hóa truyền thống dần không còn người kế thừa. khi nói về truyền thống, người già thường có vai trò lưu trữ và truyền đạt, người lớn thực hành còn người trẻ tiếp nhận và đổi mới. khi những đứa trẻ rời đi thì ban đầu những tập quán, văn hóa vẫn còn thì vẫn được tiếp diễn; nhưng lúc người già mất đi thì những điều ấy cũng sẽ biến mất dần theo. sự lãng quên về văn hóa, mai một về truyền thống trước giờ đều cùng lý do vậy mà xảy ra.

trong hiện tại, quê mình vẫn chưa đủ chiều dài lịch sử để lo sẽ mất nếp cũ, nhưng thời gian của ba mẹ thì luôn có hạn. nên khoảng vài năm trở lại, nếu trở về và không vướng bận chi bên ngoài thì mình vẫn ưu tiên dành thời gian ở nhà nhiều bởi chẳng biết điều gì tiếp theo sẽ biến mất khi mình rời đi.

Bài viết ngày 16 tháng 04 năm 2025

khi cổng làng được xây mới, người họ hàng chụp rồi đăng lên facebook, mẹ mình thấy liền khoe, à đây là nơi con sinh ra nè. mãi 10 năm sau khi có dịp về thăm quê ngoại, mình mới hình dung được cổng làng ngoài đời là thế nào. nhưng khi nói về quê hương, mình chưa giờ giới hạn chúng trong phạm vi cổng làng và mọi thứ ở trong đó; bởi lẽ mình vẫn nhớ những chiều thơ ấu chạy chìm trong bãi mía, vườn đậu cao quá đầu người ở phía xa ngoài bờ sông.

dạo gần đây, người ta nói chuyện sát nhập tỉnh thành sẽ làm mất gốc mất quê, có trở về cũng biết đi về đâu. mình thì khác, đó chỉ là suy nghĩ mang tính cảm xúc ngắn hạn, bởi quê hương chưa bao giờ được định hình bằng những cái tên trên bản đồ, hoặc giữa cổng làng này với vùng bên kia sông. tất cả mọi điều có được trong tầm mắt khi mình đang đứng trên đất quê hương, thì đó luôn là ký ức về quê hương.

điều thú vị là, làng tồn tại như một thực thể, thế giới riêng giữa bao quy chuẩn, phân định hành chính. sau lũy tre, đi hết ruộng ngô là ranh giới ngầm định để tạo nên không gian làng; và phép vua thì luôn thua lệ làng, nên sát nhập suy cho cùng là chuyện kẻ lại những đường trên giấy tờ. còn với từng hạt nhân là con người sống trong phạm vi đó, lúc đi xa và nhắc về quê thì họ vẫn luôn tự hào giới thiệu, tôi là người làng Sen, có 2 mùa sen nở hoa và lá rụng cuống, có con đường làng sình lầy mùa mưa và bụi mịt mù tháng hạ, có cái giếng mát lành giữa trưa hè và hơi ấm khi sương mùa đông đến. những thứ ấy, chẳng cuộc sát nhập nào xóa nhòa được hết.

cũng có người lo rằng, ký ức tập thể sẽ dần tan biến, người ta không còn nhắc về những tên xưa và nếp cũ nữa. mình thì nghĩ khác, ký ức không sống bằng những tên gọi hành chính, mà bởi những con người đang nâng niu gìn giữ chúng. câu chuyện du kích xưa ông bà kể, phong tục cúng làng dịp giáp Tết, đong đầy lon gạo góp cho nhà có người nằm xuống – chúng tồn tại vì người làng tồn tại, còn nhớ và yêu thương.

và cuối cùng, khi nhìn vào bản đồ, mình chẳng thấy gì khác đi cả. hình hài đất nước vẫn nguyên vẹn, quê hương luôn ở đó, bản sắc chẳng chút gì suy chuyển. tên gọi có thể không còn, ranh giới có thể đổi thay, nhưng lũy tre thì vẫn xanh, và ký ức vẫn luôn sống động trong từng câu chuyện.

Bài viết ngày 06 tháng 03 năm 2025

trong một thế giới mà tiêu chuẩn vẻ đẹp nam tính, nữ tính luôn khá rạch ròi; đôi lần mình hoài nghi khi có vẻ bản thân không đáp ứng được những điều ấy. cụ thể hơn, mình không chắc việc có những thú vui bình dị, nói năng nhỏ nhẹ hay hành xử từ tốn, không thích đối kháng; thì có phải đang lệch đi hình tượng mình muốn trở thành không?

cũng không ít lần được quan sát rồi được hỏi về xu hướng, giới tính; mình đều thoải mái chia sẻ, tính nữ trong mình cao hơn tính nam, nhưng điều đó không thay đổi xu hướng mê gái đang có. dù trả lời thế, nhưng hoài nghi vẫn là hoài nghi, vẫn cảm thấy khó chịu khi vừa muốn sống đúng với bản chất, lại không muốn người khác gán lên những cái nhãn mà mình không cần thiết phải nhận.

thế rồi cách đây tầm 6 năm, khi làm chung dự án mình tình cờ gặp chị bé đồng hương. những gì người ta dùng để mô tả về một người con gái Huế, chị đều không có. chị cắt tóc ngắn, đi đứng mạnh mẽ, miệng mồm mạnh bạo và chẳng ngại ngơi mặt ngoài đường cùng tụi mình đi khảo sát. có dịp ngồi xuống thì chị kể lúc vào Sài Gòn học, bạn bè hay cười rồi bảo, hình tượng gái Huế người ta xây dựng bao lâu giờ mày góp công phá hỏng. nghe vậy mình hỏi lúc đó chị nói gì nghĩ sao, chị bảo nguyên văn là, kệ đéo thôi chứ sao nữa. lúc ấy trở về sau mình mới dần à thì ra, không nhất thiết lúc nào cũng phải sống đúng theo những tiêu chuẩn, khuôn mẫu là người khác tạo ra; mà chỉ cần sống đúng với những thước đo bản thân hướng đến.

khi nhận ra rồi chấp nhận được điều ấy, trở về sau cho đến hiện tại, cảm giác bất an và nghi hoặc dần tan biến, nhường chỗ cho sự thoải mái chia sẻ và đắm chìm vào những niềm vui đang theo đuổi; hay cũng sẵn lòng hơn khi chia sẻ, mời ai đó ở lại lâu hơn khi muốn tìm hiểu, thực hành cùng những niềm vui.

trong góc nhìn hạn hẹp đang có thì mình nghĩ, với bất kể ai hay trong giai đoạn nào của cuộc sống, thì họ vẫn ít nhiều cảm thấy tiêu chuẩn giới tính mà người khác nói đến thì bản thân không có, không thể chạm tới. nhưng điều ấy nếu đúng vậy thật thì cũng chẳng sao, nếu bạn sống đúng với con người mình muốn, đang theo đuổi những mục tiêu khiến bạn cảm thấy hạnh phúc, điều đó là quan trọng và đáng ghi nhận hơn là một tiêu chuẩn dành cho tất cả mọi người.

Bài viết ngày 05 tháng 01 năm 2025

chung kết AFF Cup 2008 có khoảnh khắc rất nghiệp dư trên sóng truyền hình. lúc ấy, trận đấu đang căng khi những giây phút cuối cùng, Thái vẫn đang dẫn trước, hiệu số bàn thắng bằng nhau, 2 đội có thể phải đá luân lưu chỉ sau chừng 3 phút nữa.

từ pha phạm lỗi bên đối phương, Việt Nam có được cú phạt đền, tận dụng thời cơ, bằng pha bóng bổng rồi cái chạm đầu nhẹ của Công Vinh, bóng lệch đường bay, lưới đội Thái rung lên.

tất cả vỡ oà hét khan giọng. trong khoảnh khắc bóng chạm lưới chừng 3 giây đó, màn hình rung mạnh nhoè đi trong giây lát, cameraman của VTV khi ấy đã không kìm được cảm xúc mà khẽ vung tay ăn mừng, đã làm rung chiếc máy quay.

sau này, nhắc về trận đấu, người ta nhắc thêm về 3 giây ấy, không vì sự cầm máy thiếu chuyên nghiệp, mà bởi đó là minh chứng rõ nhất cho sự kìm nén cảm xúc, bùng nổ hạnh phúc của những người gần trận đấu nhất; có thể nói rằng, họ phải tập trung, điềm tĩnh để ghi trọn từng khoảnh khắc, cho hàng triệu con tim khác được thấy rõ nét. họ gần nhất những kịch tính, nhưng thưởng thức niềm vui luôn để khi tàn cuộc.

9 năm sau, thầy Park đến và thể hiện lần đầu trong giải U23 châu Á, bóng đá lại thêm lần nữa làm bùng lên những niềm hạnh phúc. các trận diễn ra vào khung giờ đi làm, nhưng người ta hoặc không đi làm, hoặc công ty cho nghỉ, còn nếu ai phải đi thì sẵn lòng về trễ thêm một xíu; bao nhiêu người với bấy nhiêu lo toan đều dừng lại để dành sức cổ vũ đội tuyển đang thi đấu cho hơn 90 triệu con người khác.

khi tiếng còi mãn cuộc những trận đấu ấy cất lên cũng là lúc tan tầm, từ trên cao mình thấy cả thành phố rền vang tiếng hò reo; khi thang máy chạm đất thì cả thành phố như chưa khi nào huyên náo nhiều như những hôm đó. đường đặc kín người, còi vang không ngơi nghỉ nhưng chẳng ai tỏ vẻ căng thẳng lúc lạc giữa đám đông. mọi người đang tận hưởng, nhường nhau từng đoạn đường và nghiêm chỉnh từng cây đèn đỏ một.

lúc ấy, mình thấy nổi bật lên những người đang cất niềm vui chung vì nhiệm vụ riêng, họ là các anh giao thông đang phân luồng dẫn lối vì sự an toàn và niềm hạnh phúc của mọi người. thoáng qua những gương mặt, mình thấy rõ sự tận tâm kiên nhẫn, và đôi nét mỉm cười hạnh phúc vì không phải cất lại cảm xúc để vui sau cùng.

Bài viết ngày 10 tháng 01 năm 2025

cùng có dòng sông chảy xuyên qua thành phố, nhưng Đà Nẵng biết cách biến những cây cầu thành biểu tượng; ngược lại, ở Huế ngoại trừ cầu Trường Tiền thì những cây cầu khác, kể cả đang xây dang dở cũng đều bị chê vì quá xấu, quá tầm thường. khi được thắc mắc về điều đó, mình nói với bạn là, bởi vì cầu Trường Tiền có dấu ấn lịch sử và trở thành biểu tượng sâu sắc, nên người ta không muốn xây cây cầu nào đẹp hơn, nổi bật hơn nữa. câu trả lời hàm ý mỉa mai không đúng sự thật, nhưng phần nào phản ánh góc nhìn của một người Huế về cách đối đãi cái đẹp, điều tinh hoa của người Huế.

năm 2019 khi còn giữ chức chủ tịch tỉnh, bác Thọ vào Sài Gòn tổ chức buổi gặp gỡ người Huế xa quê, mục đích là lắng nghe tâm tư nguyện vọng, và hiến kế phát triển tỉnh nhà. có anh kia lên chia sẻ, lúc về Huế dự cuộc thi sáng kiến thì người trong hội đồng gọi lại bảo, dự án quá tốt, em quá giỏi, nhưng không nên dự giải để mấy bạn trong tỉnh có sân chơi. nghe đến vậy thì ở dưới vang lên những tiếng chao ôi chua chát và mình chợt nghĩ, à thì ra không chỉ riêng mình mà nhiều người cũng đã trải qua tình huống đó.

nếu nghe người ngoài nói về, thì Huế với tất cả mọi điều trong hiện tại là từ con số 0 đi lên, từ trải nghiệm, cảnh quan đến sự thân thiện. nhưng để người Huế nói về, thì hành trình đó phải bắt đầu từ số âm. không ít bạn bè, người quen và cả mình, sinh ra ở Huế, luôn miệng nói yêu Huế thương Huế đến nặng lòng nhưng vẫn sẵn lòng dứt áo ra đi bởi không thấy cơ hội phát triển ở nơi này.

nhưng người Huế rất lạ, tình cảm dành cho quê hương giống tình thương của cha mẹ dành cho con cái vậy, luôn trông mong nó lớn khôn trưởng thành và tự hào hết sức khi chúng làm tốt; còn cảm nhận người ngoài với Huế đơn thuần như tình cảm anh em bạn bè, vẫn quan tâm tự hào mỗi khi có dịp, nhưng chẳng thể bao dung vô điều kiện với hết những sai sót, lỗi lầm vốn có.

bởi thế, khi Huế chính thức trở thành thành phố trực thuộc Trung ương, bạn bè đồng hương khắp nơi đều phấn khởi, trước là tự hào với sức mạnh nội tại của Huế đã được công nhận; và sau là hy vọng vào tương lai rộng mở cho họ trở về phát triển, cống hiến. đó là thứ cảm xúc đơn thuần dễ hiểu, nhưng mất rất nhiều thời gian và đau thương mới có được.

Bài viết ngày 05 tháng 02 năm 2025

nhân chuyện USAID phải đóng cửa, mình kể đôi điều khi làm cộng đồng. về bản chất, các tổ chức phi chính phủ (NGOs) vận hành như agency, tức là nhận tiền về chạy các dự án; điểm khác là, các dự án này hướng về cộng đồng, người dân hoặc trẻ em. nói chung là giúp cuộc sống của người dân, nhận thức của động đồng trở nên tốt đẹp hơn.

ở những NGOs có kinh nghiệm làm việc thì sẽ tự viết portfolio gửi đi, xin tài trợ về để vận hành và phát triển. vài NGOs khác nếu có kinh nghiệm điều phối, quản lý thì sẽ hoạt động với vai trò trung gian, ví dụ xây dựng sáng kiến (tương tự như portfolio nhưng phạm vi áp dụng rộng hơn), mời gọi các tổ chức khác triển khai, còn ngân sách thì lấy từ nguồn tài trợ, tức nhận tiền tài trợ để tài trợ.

góc nhìn ngày càng cởi mở tự do nhưng nhiều NGOs vẫn bị xem là tổ chức phản động, làm cách mạng màu vì nhận tiền từ nước ngoài (hợp pháp) để hoạt động. cải thiện luật, xây dựng chính sách, giáo dục khai phóng, quyền của người thiểu số và nhiều thứ quan trọng khác nữa; bằng một cách khó chịu nào đó, được xem là đang cố giải quyết những vấn đề nhạy cảm, đụng chạm đến những thứ không nên.

là một người từng lăn lộn cả tuổi trẻ với NGOs, tiếp cận và làm việc với nhiều nhóm yếu thế, may mắn có mặt trong những thời khắc lịch sử của nhận thức, khi #toidongy lần đầu tiên đến Huế, giảm rác thải nhựa đi vào chính sách, bình đẳng giới trở thành vấn đề được quan tâm và bao điều khác được manh nha bước đầu tiên ra ánh sáng; hay khi nhận tiền từ các tổ chức nước ngoài để điều phối hoạt động, chạy các dự án, chiến dịch hướng về cộng đồng; mình biết rằng ở Việt Nam, USAID đã làm được rất nhiều điều mà nhiều tổ chức tương tự khác chưa thể tạo ra được, và ở phía chính quyền thì cũng nhiều lần thừa nhận, hợp tác làm việc chặt chẽ đủ các cấp.

vậy nên, khi USAID phải đóng cửa đột ngột, chúng giống như bản hợp đồng với nhiều giao kèo còn dang dở bị xé vụn, nguồn lực và chuyên gia rời đi, ngân sách chẳng được cấp; các tổ chức và dự án hiện tại phải tự xoay sở hoặc chấp nhận dừng lại. đó vừa có thể là khủng hoảng, nhưng cũng là cơ hội để những giá trị và tinh thần tốt đẹp nhất mà USAID lẫn nhiều tổ chức khác đang theo đuổi, sẽ được tiếp nối trong một hình thức khác.

Bài viết ngày 26 tháng 02 năm 2025

có lần kia, người bạn cũ nọ tìm tới và chủ động tâm sự với mình rất nhiều điều, do họ cảm thấy chạm đến cảm xúc trong những gì mình viết. nhưng trước khi để chuyện kể dần đi sâu hơn thì mình vội ngắt lời rồi bảo, thật lòng thì không hiểu điều bất ổn mà bạn vừa chia sẻ cho lắm, nên cũng không biết nghe để làm gì. biết rõ là người ta sẽ thất vọng, nhưng cảm xúc ấy nằm trong mong muốn của mình.

bởi vì từ rất lâu trở về trước, lúc còn chơi chung nhóm thì người bạn ấy không ít lần mỉa mai, hạ thấp những kỳ vọng, dự định mình theo đuổi. khi ấy vẫn còn hoài nghi vào bản thân, và sẵn lòng tin vào lời nhận xét từ người khác bất kể là gì; nên mỗi lời họ nói là thêm một lần mình suy nghĩ mông lung rất nhiều.

mãi sau này khi chấp nhận được không ai hoàn hảo và những hoài bão thì không nên bị giới hạn trong phán xét của người khác, mình chợt nhận ra những điều bạn ấy từng nói cũng chẳng có gì hơn ngoài việc bó hẹp sự tự tin của mình. bởi vậy, chẳng thù hằn hay ghét bỏ, nhưng sự đồng cảm mà bạn cũ kia cần khi tìm đến thì mình nghĩ chẳng phải có trách nhiệm thể hiện.

vì rõ ràng là, sự đồng cảm hay thấu hiểu với cảm xúc của người khác, ngoài nhạy cảm vốn có như món quà xuất phát từ trái tim thì nó còn là lựa chọn, thể hiện ở việc mọi người có muốn trao vật phẩm quý giá ấy cho người khác hay không. nên nếu bạn cảm thấy chưa sẵn lòng thấu hiểu một ai đó, hay khi chưa thể đón nhận được những tổn thương từ người khác vì những bất ổn nội tại của họ gây ra; thì bạn chẳng có lỗi hay điều phải cần làm cả.

sự đồng cảm cũng chẳng phải là món nợ không ban phát để khi một ai đến rồi gõ cửa tâm hồn, thì bạn phải trao chúng đi bất kể lý do gì. lòng trắc ẩn cũng vì thế mà thường mong manh và khó định nghĩa, nhập nhằng giữa tình thương và sự thấu hiểu thật sự, nên nhiều người hiểu sai rồi vô tình tự làm tổn thương chính mình khi thể hiện yêu thương với người khác. đó chưa bao giờ là cách tốt để tỏ tình thương, huống chi là để tự thương lấy mình.

thế nên, chấp nhận sự đồng cảm như món quà của trái tim, học hiểu cách để gói chúng thật đẹp và chỉnh chu, rồi trao đến đúng người đúng lúc bằng tất cả sự chân thành là một bài học quan trọng để biết thương mình và thương người thế nào cho phải.